Αρχιτεκτονικά γραφεία: bfstudio-architects με τους Benita Braun-Feldweg/Matthias Muffert· ARGE ifau, Heide & von Beckerath architects· Deadline architects, Griffin Jürgens GbR· μελέτη πολεοδομικού σχεδιασμού: bbzl böhm benfer zahiri landschaften städtebau 

Κύριος χορηγός: Ομόσπονδο κράτος Βερολίνου (Τμήμα της Γερουσίας αρμόδιο για την Αστική Ανάπτυξη, την Οικοδόμηση και τη Στέγαση) και γερμανική εθνική κυβέρνηση 

Έτος ολοκλήρωσης: 2018

Συνολική έκταση: 13 000 m2  

Βραβεία:  

• Γερμανικό βραβείο αστικής ανάπτυξης 2020  
• Βραβείο Βερολίνου 2021 
• Metropolenhaus: Deutscher Bauherrenpreis 2020 
• FIABCI Prix d’Excellence Germany 2019 
• Γερμανικό βραβείο σχεδιασμού 2020 
• Γερμανικό βραβείο στέγασης 2020 

Γενικές πληροφορίες για την πόλη/περιφέρεια

Μια εγκαταλελειμμένη έκταση γύρω από την Εβραϊκή Ακαδημία στην παλιά συνοικία Blumengroßmarkt (ανθοκομική αγορά) στο κέντρο του Βερολίνου πρόσφερε την ευκαιρία σε μια κοινωνικά στιγματισμένη γειτονιά να μετασχηματιστεί σε μια αστική περιοχή με μεγαλύτερη ποικιλομορφία. Ο μετασχηματισμός ακολούθησε το ιδανικό πρότυπο της ποικιλόμορφης πόλης, διευκολύνοντας τη συνύπαρξη διαφόρων παραγόντων και χρησιμοποιώντας μια προσέγγιση συνδημιουργίας. 

Το έργο αντιμετώπισε προκλήσεις λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της περιοχής, συμπεριλαμβανομένης της θέσης της ως περιμετρικής ζώνης του αστικού κέντρου που εδράζεται στην ιστορία του Τείχους του Βερολίνου. Η πλοήγηση στο αστικό τοπίο περιπλέκεται περαιτέρω από τη συνύπαρξη των πολεοδομικών κανονισμών και της αρχιτεκτονικής ελευθερίας. 

Επιπλέον, η περιοχή έχει βιώσει διαταραχές στην αστική της ανάπτυξη, σε συνδυασμό με τη συνύπαρξη παράλληλων κοινοτήτων, με μουσεία, πολιτιστικά ιδρύματα και εκπαιδευτικούς φορείς αφενός, και με έναν πληθυσμό που αποτελείται κυρίως από μετανάστες αφετέρου. 

Η περιοχή αντιμετώπιζε επίσης προβλήματα κοινωνικής επισφάλειας, καθώς μεγάλο ποσοστό των κατοίκων είχε μεταναστευτικό υπόβαθρο (περίπου το 70 %), σε συνδυασμό με το χαμηλότερο μορφωτικό και εισοδηματικό επίπεδο. 

Λύση

Στο πλαίσιο μιας συνεργατικής προσπάθειας, το 2010 η τοπική κοινότητα και το δημοτικό διαμέρισμα διατύπωσαν μια στρατηγική γενική ιδέα αστικής ανάπτυξης με τίτλο «Τέχνη και δημιουργική συνοικία» (KuKQ). Στόχος ήταν η ενσωμάτωση της ακμάζουσας νέας δημιουργικής κοινότητας του Βερολίνου σε μια γειτονιά όπου ζουν μετανάστες, χωρίς να προκληθούν κοινωνικές συγκρούσεις, εκτοπισμός ανθρώπων ή αστικός εξευγενισμός της περιοχής. Η πόλη εκπόνησε σχέδιο για τη μετατροπή του χώρου της πρώην ανθοκομικής αγοράς σε μια βιώσιμη γειτονιά. Προκήρυξε διαγωνισμό πρόσκλησης ιδεών ανάπτυξης με εστίαση στους κοινόχρηστους χώρους κοινωνικής αλληλεπίδρασης, στις μεικτές χρήσεις και στις νέες τυπολογίες κτιρίων. 

Οι νικητές του διαγωνισμού ήταν τρεις ομάδες που συμμετείχαν στην επένδυση με συνεργατικές, κοινωνικές και πολιτιστικές αποστολές. Από κοινού ίδρυσαν την ομάδα έργου PxB για την ανάπτυξη του χώρου, σε στενή συνεργασία με το δημοτικό διαμέρισμα και τη Γερουσία του Βερολίνου. 

Σήμερα, η αίθουσα της ανθοκομικής αγοράς πλαισιώνεται από ελκυστικές αρχιτεκτονικές δομές με μεικτά προγράμματα και φιλόξενους δημόσιους χώρους. Υπάρχουν τρία νέα κτίρια που περιλαμβάνουν διαμερίσματα, ατελιέ, εμπορικούς χώρους, κοινόχρηστους χώρους εργασίας, γραφεία, χώρους εργαστηρίων, αίθουσες σεμιναρίων, καταλύματα, μια υπαίθρια κουζίνα, έναν χώρο εκδηλώσεων, μια γκαλερί, μια καφετέρια, καταστήματα και ένα εστιατόριο. Ορισμένοι χώροι χρησιμοποιούνται από κοινωνικές οργανώσεις ως ιδιοκτήτες και ενοικιαστές με μειωμένο ενοίκιο ή δωρεάν. 

Κριτήρια υψηλής ποιότητας (πλαίσιο, αίσθηση του χώρου, πολυμορφία, ομορφιά)

• Το έργο αποτελεί παράδειγμα έξυπνης συνεργασίας μεταξύ των δημοτικών φορέων, των ιδιωτών επενδυτών που επιλέχθηκαν σύμφωνα με κριτήρια δημόσιου συμφέροντος και των κατοίκων της περιοχής. Από κοινού διαχειρίστηκαν μια συνδημιουργική και συμπεριληπτική διαδικασία σχεδιασμού και υλοποίησης. 
• Η PxB, η Γερουσία του Βερολίνου και το δημοτικό διαμέρισμα δημιούργησαν μηχανισμούς συνεργασίας: σύμβαση ανάπτυξης της περιοχής, με την οποία η PxB δεσμεύτηκε να χρηματοδοτήσει ενδιάμεσα έργα, την ενδυνάμωση των νέων, τη συμμετοχή των πολιτών και εκδηλώσεις· διαδικασία επιλογής με τέσσερα εργαστήρια για τον αστικό σχεδιασμό, τους εμπορικούς/ανοιχτούς χώρους, την αρχιτεκτονική και την ενσωμάτωση στο πλαίσιο της γειτονιάς· συμβουλευτική επιτροπή για θέματα πολεοδομικού σχεδιασμού και αρχιτεκτονικής. 
• Προσφέροντας χώρο για συμπεριληπτική στέγαση, προσωρινά έργα και πολιτιστικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες, το Blumengroßmarkt απευθύνεται σε νέους, άτομα με μεταναστευτικό υπόβαθρο, ηλικιωμένους και ανέργους. 
• Η πολιτιστική πλατφόρμα Feldfünf διαχειρίζεται τους συνεργατικούς χώρους στο ισόγειο του κτιρίου Metropolenhaus, όπου η κοινότητα καλλιεργεί έναν διάλογο μεταξύ τέχνης, σχεδιασμού και καθημερινής ζωής. 

Διακυβέρνηση και διαχείριση

Ένα άτομο από κάθε οργάνωση: δημοτικό διαμέρισμα Friedrichshain-Kreuzberg, Berliner Großmarkt GmbH, Ίδρυμα Εβραϊκού Μουσείου Βερολίνου, Τμήμα της Γερουσίας αρμόδιο για την Αστική Ανάπτυξη, την Οικοδόμηση και τη Στέγαση. 

Απαιτούνται περίπου 8 άτομα για τη διαχείριση της πολιτιστικής πλατφόρμας (περίπου 1,5 ισοδύναμα πλήρους απασχόλησης συν εθελοντική εργασία).  

Προϋπολογισμός και χρηματοδότηση

• Ιδιωτικά κεφάλαια ύψους 75 εκατομμυρίων ευρώ για την κατασκευή των τριών κτιρίων. Πρόκειται για το μεγαλύτερο συνεργατικό έργο αστικής ανάπτυξης στη Γερμανία μέχρι σήμερα από άποψη οικονομικού μεγέθους. 
• 4 240 000 ευρώ για τον επανασχεδιασμό και τη μετατροπή των ανοικτών χώρων, των δρόμων, του πάρκου Bessel και της οδού Encke μέσω κοινών εθνικών-περιφερειακών-δημοτικών προγραμμάτων για «Προστασία της αστικής κληρονομιάς», «Κέντρα και γειτονιές με ζωντάνια» και «Μέλλον για το αστικό πράσινο». 
• 90 000 ευρώ από την ομάδα PxB για τη συμμετοχή των πολιτών, την ενεργοποίηση και τις εκδηλώσεις. 
• 60 000 ευρώ ετησίως από τη Metropolenhaus Groundfloor Society για το προσωπικό πολιτιστικής διαχείρισης του Feldfünf.  

Μεταβιβάσιμες ιδέες

Το έργο αναδεικνύει πολλά βασικά διδάγματα:  

• Ο εκτοπισμός των κατοίκων και ο αστικός εξευγενισμός των περιοχών μπορούν να αποφευχθούν μέσω μιας προσέγγισης που βασίζεται σε μια γενική ιδέα με τη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών, ακόμη και με ιδιωτική χρηματοδότηση. 
• Τα κοινά οικονομικά μοντέλα με σωστό προσανατολισμό και η συγχρηματοδότηση μπορούν να διατηρήσουν τους μη εμπορικούς χώρους για κοινωνικούς και πολιτιστικούς σκοπούς.  
• Η αποτελεσματική συνεργατική αστική ανάπτυξη βασίζεται στη συνεργασία και σε ένα κοινό όραμα, με την ενσωμάτωση διαδικασιών από την κορυφή προς τη βάση και από τη βάση προς την κορυφή.

3 συμβουλές από την πόλη: 

• Όταν δημόσια ακίνητη περιουσία διατίθεται προς πώληση, ζητήστε άδεια για την εποπτεία της διαδικασίας επιλογής των επενδυτών σύμφωνα με τις πτυχές κοινού συμφέροντος σε κατάλληλο βαθμό. 
• Προετοιμάστε στρατηγικό πλαίσιο που θα ενθαρρύνει τους μεικτούς δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους σε κοινωνικό και λειτουργικό επίπεδο. Ανακηρύξτε τους νικητές των διαγωνισμών με βάση τη βέλτιστη ιδέα ανάπτυξης και όχι τη χαμηλότερη τιμή.  
• Συνεργαστείτε με τους πολίτες, τα ιδρύματα και τις ενώσεις που ήδη βρίσκονται εκεί. Γνωρίζουν τον τόπο, τους ανθρώπους και τις προκλήσεις.