Είδος έργου:  Διακυβέρνηση/Πολιτική

Κύριος χορηγός: Δήμος Πράγας 

Έτος ολοκλήρωσης: 2014 

Γενικές πληροφορίες για την πόλη/περιφέρεια

Η Πράγα έχει μεγάλες φιλοδοξίες να αντιστρέψει τον αρνητικό αντίκτυπο του παλαιότερου σχεδιασμού που είχε ως επίκεντρο τη χρήση αυτοκινήτων. Το 2013 το δημαρχείο της Πράγας μετέτρεψε την προηγούμενη πολεοδομική υπηρεσία σε Ινστιτούτο Πολεοδομικού Σχεδιασμού και Ανάπτυξης της Πράγας (IPR Prague). Στόχος ήταν η δημιουργία ενός αρχιτεκτονικού και πολεοδομικού συμβουλευτικού οργάνου για την πόλη. Η IPR Prague επιφορτίστηκε με μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για τη βελτίωση της ποιότητας των δημόσιων χώρων και τον συνολικό σχεδιασμό στην πόλη.  

Η πόλη προσπαθεί να προστατεύσει την κληρονομιά της και τον μοναδικό χαρακτήρα των διαφόρων συνοικιών της, και παράλληλα να περιορίσει την αστική εξάπλωση, να βελτιώσει το αστικό περιβάλλον ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των κατοίκων και να προσαρμοστεί στην κλιματική αλλαγή. Η Πράγα, με μία από τις μεγαλύτερες περιοχές παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO στην Ευρώπη, αντιμετωπίζει μοναδικές προκλήσεις όσον αφορά τη διαχείριση της δημόσιας σφαίρας και την ενσωμάτωση στρατηγικών μετριασμού της κλιματικής αλλαγής. 

Η πόλη έχει αναγάγει σε προτεραιότητα την υψηλή ποιότητα του δομημένου περιβάλλοντος, αντιμετωπίζοντας το ζήτημα της κακής ποιότητας στην κατασκευή και τη συντήρηση των δημόσιων χώρων που υπάρχει εδώ και πολλά χρόνια. 

Λύση

Το εγχειρίδιο δημόσιων χώρων είναι ένα δημόσιο έγγραφο που καθορίζει αρχές, κανόνες, συστάσεις και κριτήρια για τη δημιουργία δημόσιων χώρων. Κυκλοφόρησε το 2014 από την IPR Prague και χρησιμεύει ως οδηγός για τη στρατηγική της πόλης για μελλοντικές βελτιώσεις στον δημόσιο χώρο. 

Το εγχειρίδιο απευθύνεται σε όσους δραστηριοποιούνται στους τομείς των επενδύσεων, του προγραμματισμού, του σχεδιασμού, της έγκρισης, της συντήρησης και της λειτουργίας του δημόσιου χώρου (υπάλληλοι δήμων και δημοτικών διαμερισμάτων, πολεοδόμοι και σχεδιαστές, ιδιώτες επενδυτές και το κοινό). 

Μέσω απλής γλώσσας και εικονογραφήσεων, παρουσιάζει με σαφήνεια στόχους και αρχές για να καταστεί η δημόσια σφαίρα πιο βιώσιμη και λιγότερο προσανατολισμένη στη χρήση του αυτοκινήτου. Τα περιεχόμενα περιλαμβάνουν τα διάφορα είδη δημόσιων χώρων και τον ρόλο τους στην πόλη, την εικόνα των δρόμων και τη διαχείριση της κυκλοφορίας για ποιοτικούς δημόσιους χώρους και μεμονωμένα στοιχεία (π.χ. εξοπλισμός δρόμων, δέντρα, τεχνικά στοιχεία, επιφάνειες).  

Από τότε που δημοσιεύθηκε, έχουν συμβάλει στην ολοκλήρωσή του δύο συμπληρωματικά έγγραφα: «Η τέχνη στον δημόσιο χώρο» και «Κατάλογος συνιστώμενων στοιχείων». 

Μια αξιολόγηση του 2015 από αρχιτέκτονες και πολεοδόμους εξήρε τον θετικό του αντίκτυπο στον δημόσιο χώρο, καθώς σηματοδοτεί μια στροφή προς την ποιότητα των δημόσιων χώρων της πόλης. Ο καλύτερος δείκτης επιτυχίας του εγχειριδίου παραμένει η συνεχής χρήση και βελτίωσή του μέσω στοχευμένων προσθηκών. 

Κριτήρια υψηλής ποιότητας (πλαίσιο, αίσθηση του χώρου, πολυμορφία, ομορφιά)

• Με την ενσωμάτωση της συμβολής αρχιτεκτόνων, μηχανικών, δημόσιων υπαλλήλων και άλλων ενδιαφερόμενων μερών, το εγχειρίδιο αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα αντιμετώπισης της κατακερματισμένης διαχείρισης και διοίκησης του δημόσιου χώρου με τον καθορισμό ορθών προτύπων. Δείχνει επίσης τον τρόπο με τον οποίο οι περιβαλλοντικές παράμετροι μπορούν να ενσωματωθούν στους δημόσιους χώρους της πόλης.  
• Η IPR Prague δημοσίευσε ενημερωτικό φυλλάδιο διαθέσιμο στην τσεχική και την αγγλική γλώσσα για να παρουσιάσει τις βασικές αρχές που ορίζονται στο εγχειρίδιο σχεδιασμού των δημόσιων χώρων της Πράγας και στην προτεινόμενη στρατηγική για την ανάπτυξη των δημόσιων χώρων. Έχει συνταχθεί έτσι ώστε να είναι προσιτό και σε άτομα που δεν είναι επαγγελματίες.   
• Το εγχειρίδιο έδωσε το έναυσμα για σειρά σημαντικών επακόλουθων εγγράφων, συμπεριλαμβανομένου ενός καταλόγου συνιστώμενων στοιχείων για δημόσιους χώρους, ο οποίος βασίζεται στις κατευθυντήριες γραμμές του εγχειριδίου και προσφέρει πιο προσαρμοσμένες λύσεις που λαμβάνουν υπόψη τον χαρακτήρα συγκεκριμένων χώρων. 
• Στην πράξη, η εφαρμογή του εγχειριδίου αποτέλεσε χρονοβόρα διαδικασία. Ωστόσο, έχει γίνει ευρέως αποδεκτό μεταξύ των πολλών ενδιαφερόμενων μερών που συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων για τους δημόσιους χώρους σε επίπεδο δήμου. Με την έγκρισή του, το εγχειρίδιο απαιτεί από τους οργανισμούς που υπάγονται στον δήμο της Πράγας να τηρούν τις κατευθυντήριες γραμμές του όσον αφορά τα έργα, τα σχέδια και τις επενδύσεις που αφορούν τους δημόσιους χώρους, καθώς και κατά την υποβολή παρατηρήσεων σχετικά με μεθοδολογικά και νομοθετικά έγγραφα.  

Διακυβέρνηση και διαχείριση

Για το αρχικό εγχειρίδιο δημόσιων χώρων εργάστηκαν 12 υπάλληλοι της IPR Prague. Για τις προσθήκες εξακολουθούν να εργάζονται δύο υπάλληλοι της IPR Prague καθώς και μέλη διαφόρων ομάδων εργασίας που απαρτίζονται από ενδιαφερόμενα μέρη. 

Το εγχειρίδιο δημόσιων χώρων και τα σχετικά έγγραφα εκπονήθηκαν σε στενή συνεργασία με τη δημοτική διοίκηση και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς, όπως η Τεχνική Διοίκηση Οδικού Δικτύου, οι πάροχοι δημόσιων μεταφορών, οι πάροχοι υπηρεσιών κοινής ωφελείας, τα δημοτικά διαμερίσματα και άλλοι φορείς που εμπλέκονται στη συντήρηση του οδικού δικτύου και των δημόσιων χώρων στην Πράγα. 

Προϋπολογισμός και χρηματοδότηση

Το εγχειρίδιο δημιουργήθηκε από το προσωπικό της IPR Prague στο πλαίσιο των τακτικών δραστηριοτήτων του. Με βάση μια προσεγγιστική εκτίμηση του χρόνου που διατέθηκε για την εκπόνηση του εγχειριδίου, το κόστος εκτιμάται σε 200 000 ευρώ. Ο συνολικός προϋπολογισμός προέρχεται από τον δήμο της Πράγας. 

Μεταβιβάσιμες ιδέες

Το εγχειρίδιο είναι το πρώτο εργαλείο μιας ευρύτερης ολοκληρωμένης προσέγγισης για τη βελτίωση της ποιότητας των δημόσιων χώρων της Πράγας. Είναι θεμελιώδους σημασίας όχι μόνο για την Πράγα, αλλά έχει επίσης χρησιμεύσει ως πηγή έμπνευσης και για άλλες πόλεις στην Τσεχική Δημοκρατία και στο εξωτερικό.  

Συμβουλές από την πόλη:

• Μεταφράστε τα σημαντικά έγγραφα στα αγγλικά, καθώς αυτό είναι πολύ βασικό για την προώθηση της επικοινωνίας και των επαφών με άλλες πόλεις. 
• Ενθαρρύνετε τη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών από την πρώτη στιγμή, ώστε να διασφαλιστεί ότι τα εγχειρίδια καθοδήγησης ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους. 
• Μεριμνήστε ώστε κάθε εγχειρίδιο για τον σχεδιασμό των δημόσιων χώρων να είναι όσο το δυνατόν πιο φιλικό προς τον χρήστη και προσβάσιμο, ώστε να διασφαλιστεί η μέγιστη δυνατή αποδοχή.
• Διεξάγετε διάλογο με τα αρμόδια θεσμικά όργανα σχετικά με τις νομικά προβλεπόμενες νομοθετικές απαιτήσεις για τη βελτίωση του αστικού τοπίου σύμφωνα με τις συστάσεις.