Η κλιματική αλλαγή και η υποβάθμιση του περιβάλλοντος συγκαταλέγονται στις μεγαλύτερες προκλήσεις της εποχής μας, απειλώντας την Ευρώπη και τον κόσμο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) αναλαμβάνει δράση και πρωτοστατεί στον τομέα αυτόν, καταβάλλοντας προσπάθειες να καταστεί η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος. Αυτό ισχύει και για την πολιτιστική κληρονομιά.
Η βιωσιμότητα είναι ένας από τους πέντε πυλώνες του πλαισίου δράσης για την πολιτιστική κληρονομιά. Το εν λόγω πλαίσιο υπογραμμίζει τη δυνατότητα της πολιτιστικής κληρονομιάς να ενισχύσει το κοινωνικό κεφάλαιο, να τονώσει την οικονομική ανάπτυξη και να διασφαλίσει περιβαλλοντική βιωσιμότητα. Ο πολιτισμός και η πολιτιστική κληρονομιά μπορούν να συμβάλουν στην επίτευξη βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης.
Στο πλαίσιο περιλαμβάνονται τρεις ομάδες δράσεων με στόχο:
- την αναγέννηση πόλεων και περιφερειών μέσω της πολιτιστικής κληρονομιάς,
- την προώθηση της προσαρμογής κτιρίων πολιτιστικής κληρονομιάς σε νέα χρήση,
- την εξισορρόπηση μεταξύ της πρόσβασης στην πολιτιστική κληρονομιά και του βιώσιμου πολιτιστικού τουρισμού και της φυσικής κληρονομιάς.
Βιωσιμότητα των κτιρίων
Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία αποτελεί τον χάρτη πορείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για να καταστεί η οικονομία της ΕΕ βιώσιμη. Τα κτίρια αποτελούν βασικό στοιχείο αυτής της πρωτοβουλίας, διότι αντιπροσωπεύουν το 40 % της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας και το 36 % των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην ΕΕ.
Η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων διαδραματίζει καίριο ρόλο στην επίτευξη του φιλόδοξου στόχου για ουδέτερο ισοζύγιο διοξειδίου του άνθρακα έως το 2050 που ορίζεται στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Στόχος του κύματος ανακαινίσεων είναι η αύξηση του ποσοστού και της ποιότητας των εργασιών ανακαίνισης των υφιστάμενων κτιρίων, ώστε να εκπέμπουν λιγότερο διοξείδιο του άνθρακα.
Το πρόγραμμα «Ορίζων 2020», το πρόγραμμα της Επιτροπής για την έρευνα και την καινοτομία για την περίοδο 2014-2020, χρηματοδοτεί έργα που αφορούν διάφορες πτυχές της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, συμπεριλαμβανομένων των ιστορικών και πολιτιστικών πτυχών.
Οι εταίροι του έργου PRO-Heritage, για παράδειγμα, έχουν ως στόχο να προσφέρουν αρχική και συνεχή εκπαίδευση σε επαγγελματίες και τεχνίτες, παρέχοντάς τους παραδοσιακές ικανότητες και δεξιότητες για την αρχιτεκτονική κληρονομιά, με βάση τις βέλτιστες πρακτικές των οργανώσεων-εταίρων.
Κλιματική αλλαγή: μια απειλή για την πολιτιστική μας κληρονομιά
Οι πρόσφατες καταστροφές σε μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς κατέδειξαν ακόμη περισσότερο την ανάγκη προστασίας των μνημείων από φυσικούς και μη φυσικούς κινδύνους.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συγκεντρώνει εμπειρογνώμονες από τα κράτη μέλη της ΕΕ για τον εντοπισμό και την ανταλλαγή ορθών πρακτικών και καινοτόμων μέτρων με στόχο την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς από την κλιματική αλλαγή. Αυτό αποτελεί μέρος των εργασιών στο πλαίσιο του προγράμματος εργασιών του Συμβουλίου στον πολιτιστικό τομέα (2019-2022), το οποίο ακολουθεί την προσέγγιση της ανοικτής μεθόδου συντονισμού.
Η ανοικτή μέθοδος συντονισμού (ΑΜΣ) είναι μια διαδικασία χάραξης πολιτικής που δεν οδηγεί σε δεσμευτικά νομοθετικά μέτρα. Οι ομάδες ΑΜΣ, οι οποίες απαρτίζονται από εμπειρογνώμονες που έχουν διοριστεί από υπουργεία πολιτισμού και εθνικά πολιτιστικά ιδρύματα, συνεδριάζουν για να ανταλλάξουν βέλτιστες πρακτικές και να αναπτύξουν εγχειρίδια πολιτικής και πακέτα εργαλείων.
Πρόγραμμα «Ορίζων 2020»
Το πρόγραμμα της ΕΕ για την έρευνα και την καινοτομία «Ορίζων 2020» χρηματοδοτεί έργα που έχουν ως αντικείμενο την αύξηση της ανθεκτικότητας και τη βιώσιμη ανασυγκρότηση ιστορικών περιοχών για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και των καταστροφών.
Μάθετε περισσότερα για τη δέσμη αποτελεσμάτων με τίτλο «Heritage at Risk: EU research and innovation for a more resilient cultural heritage».
Creative Climate Leadership
Το έργο αυτό, το οποίο χρηματοδοτείται στο πλαίσιο του προγράμματος «Δημιουργική Ευρώπη», βοηθά τους καλλιτέχνες και τους επαγγελματίες του πολιτιστικού τομέα να διερευνήσουν τις πολιτιστικές διαστάσεις της κλιματικής αλλαγής. Οι καλλιτεχνικές και πολιτιστικές κοινότητες διαδραματίζουν μοναδικό και καίριο ρόλο: επηρεάζουν τον τρόπο που ζούμε, δρούμε και σκεφτόμαστε. Το έργο Creative Climate Leadership στηρίζει τους επαγγελματίες του πολιτιστικού τομέα στην αξιοποίηση του εν λόγω ρόλου τους σε προβλήματα που σχετίζονται με την κλιματική πρόκληση.
Μάθετε περισσότερα για το Creative Climate Leadership.
Έργο HERACLES
Το έργο αυτό αποσκοπεί στον σχεδιασμό, την επικύρωση και την προώθηση κατάλληλων λύσεων για την αποτελεσματική ανθεκτικότητα της πολιτιστικής κληρονομιάς έναντι των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής μέσω μιας ολιστικής και πολυτομεακής προσέγγισης.
Μάθετε περισσότερα για το HERACLES.
Έργο Shelter
Το έργο Shelter φέρνει σε επαφή την επιστημονική κοινότητα και τους διαχειριστές κληρονομιάς με στόχο την αύξηση της ανθεκτικότητας, τον περιορισμό της ευπάθειας και την προώθηση καλύτερης και ασφαλέστερης ανοικοδόμησης σε ιστορικές περιοχές που πλήττονται από κλιματικούς κινδύνους.
Μάθετε περισσότερα για το Shelter.