Το πρόγραμμα εργασιών στον πολιτιστικό τομέα για την περίοδο 2015-2018 αναφέρει τους τομείς του πολιτισμού και της δημιουργίας, την οικονομία και καινοτομία της δημιουργίας, ως μία από τις τέσσερις κύριες προτεραιότητές του στη συνεργασία για τη χάραξη πολιτικής στον τομέα του πολιτισμού. Η νέα ευρωπαϊκή ατζέντα για τον πολιτισμό και το πρόγραμμα εργασιών για τον πολιτισμό, της περιόδου 2019-2022, υπογραμμίζουν τη σημασία που έχουν οι τομείς του πολιτισμού και της δημιουργίας (ΤΠΔ) για την καινοτομία, για τη δημιουργία θέσεων εργασίας, για τη συνοχή και την ευημερία των κοινωνιών.
Οι τομείς του πολιτισμού και της δημιουργίας λειτουργούν εντός οικοσυστημάτων. Τα οικοσυστήματα αυτά διαμορφώνονται με βάση την ιδέα ότι οι τομείς του πολιτισμού και της δημιουργίας λειτουργούν αλληλένδετα με διάφορους τομείς συναφείς μ’ αυτούς ή με τελείως διαφορετικούς τομείς, καθώς και διατομεακά. Αυτό επισημάνθηκε στην έκθεση της ΑΜΣ (ανοικτή μέθοδος συντονισμού) σχετικά με τον ρόλο των δημόσιων πολιτικών στη διαμόρφωση επιχειρηματικών και καινοτομικών δυνατοτήτων στους τομείς του πολιτισμού και της δημιουργίας («The role of public policies in developing entrepreneurial and innovation potential of the cultural and creative sectors»).
Τα οικοσυστήματα του πολιτισμού και της δημιουργίας παρέχουν γόνιμο έδαφος για καινοτομία, ιδίως στο πλαίσιο της ολοένα και μεγαλύτερης αποδοχής της ευρείας έννοιας της καινοτομίας, που υπερβαίνει την αποκλειστικά τεχνολογική καινοτομία των τομέων STEM (θετικές επιστήμες, τεχνολογία, μηχανική και μαθηματικά) και αφορά πλέον τους τομείς STEAM (θετικές επιστήμες, τεχνολογία, μηχανική, τέχνες και μαθηματικά), ενώ περιλαμβάνει επίσης πτυχές της κοινωνικής και κοινωνιακής καινοτομίας. Η προσέγγιση αυτή αντικατοπτρίζεται στα νέα προγράμματα όπως το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» και οι ΚΓΚ (κοινότητες γνώσης και καινοτομίας) για τους κλάδους του πολιτισμού και της δημιουργικότητας (ΚΠΔ), όπου ο ρόλος των τομέων του πολιτισμού και της δημιουργίας είναι κεντρικός.
Στήριξη της ΕΕ και συνδημιουργία
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επικεντρώθηκε σε μια οικοσυστημική προσέγγιση για την υποστήριξη των καλλιτεχνών, των επαγγελματιών του πολιτιστικού και δημιουργικού τομέα και του ευρωπαϊκού περιεχομένου, μέσω ποικίλων πρωτοβουλιών, για παράδειγμα, παρέχοντας χρηματοδότηση με το πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη» και με άλλα μέσα χρηματοδοτικής στήριξης.
Το έργο FLIP (χρηματοδότηση, μάθηση, καινοτομία και ευρεσιτεχνία) για τους τομείς του πολιτισμού και της δημιουργίας (ΤΠΔ), το οποίο αποτελεί έργο πολιτικής που χρηματοδοτείται από την ΕΕ, επανεξέτασε την προσέγγιση των οικοσυστημάτων. Με τη βοήθεια του έργου αυτού, τον Ιανουάριο του 2020 διοργανώθηκε συνέδριο απολογισμού με τη συμμετοχή της Επιτροπής και εμπειρογνωμόνων των κρατών μελών για την εξέταση των επιτευγμάτων όσον αφορά τη χρηματοδότηση, την καινοτομία και άλλα σημαντικά θέματα για τους ΤΠΔ. Διαβάστε τα συμπεράσματα του συνεδρίου [pdf].
Ανταλλαγή πληροφοριών
Περισσότερες πληροφορίες για τους ΤΠΔ μπορούν να αναζητηθούν στην πλατφόρμα Creatives Unite. Οι πειραματικές δράσεις σε επίπεδο πολιτικής και οι δράσεις συνδημιουργίας, η μάθηση από ομοτίμους και η ανταλλαγή καλών πρακτικών με την κοινωνία των πολιτών (διάλογος «Voices of Culture» (Φωνές Πολιτισμού), άλλες δραστηριότητες μάθησης με δημιουργικούς κόμβους, όπως το δίκτυο δημιουργικών κόμβων της ΕΕ με πόλεις και περιφέρειες βοηθούν στη διαμόρφωση πολιτικών για τα πολιτιστικά και δημιουργικά οικοσυστήματα.
Συνθήκες εργασίας
Για την εφαρμογή του προγράμματος εργασιών στον πολιτιστικό τομέα για την περίοδο 2019-2022, η Επιτροπή δρομολόγησε μελέτη σχετικά με το καθεστώς και τις συνθήκες εργασίας των καλλιτεχνών και των επαγγελματιών των τομέων του πολιτισμού και της δημιουργίας και θα ακολουθήσουν η ομάδα ΑΜΣ, καθώς και ο διάλογος «Voices of Culture» σχετικά με τις συνθήκες εργασίας των καλλιτεχνών. Οι δράσεις αυτές βασίζονται σε προηγούμενες πρωτοβουλίες, όπως η έκθεση ΑΜΣ του 2012, στην οποία προτείνονταν βασικές αρχές για ένα σταθερό πλαίσιο στήριξης της κινητικότητας των καλλιτεχνών και των επαγγελματιών του πολιτιστικού τομέα (πραγματοποιήθηκε συνεδρίαση απολογισμού το 2016). Υπάρχει επίσης η μελέτη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του 2006, σχετικά με την κατάσταση των καλλιτεχνών στην Ευρώπη και η ομάδα ΑΜΣ του 2018 για την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα στους τομείς του πολιτισμού και της δημιουργίας, που συνιστά να εξεταστούν προσεκτικότερα οι συνθήκες εργασίας.
Ευρύτερο πλαίσιο χρηματοδότησης και ρύθμισης
Από την πλευρά της χρηματοδότησης, η ΕΕ υποστηρίζει τα οικοσυστήματα μέσω προγραμμάτων όπως η «Δημιουργική Ευρώπη», ο «Ορίζων 2020», το COSME (συμπεριλαμβανομένου του προγράμματος Erasmus για νέους επιχειρηματίες) ή μέσω των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων.
Το ρυθμιστικό περιβάλλον της ΕΕ, για παράδειγμα η αναθεώρηση των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας στο πλαίσιο της στρατηγικής για την ψηφιακή ενιαία αγορά, επηρεάζει επίσης την ανάπτυξη των ΤΠΔ ως προς τον τρόπο που λειτουργούν καθώς και την τεκμηριωμένη χάραξη πολιτικής.