Skip to main content

Culture and Creativity

Συνοχή και ευημερία

Γιατί η κοινωνική συνοχή είναι ζωτικής σημασίας για την Ευρώπη

Καθώς εξέρχεται από μια σειρά κρίσεων, η Ευρώπη αντιμετωπίζει όλο και μεγαλύτερες κοινωνικές ανισότητες, ανομοιογενείς πληθυσμούς, λαϊκισμό, ριζοσπαστικοποίηση και άλλες απειλές. Η στήριξη του ρόλου του πολιτισμού αποτελεί ζωτική πτυχή της οικοδόμησης της κοινωνικής συνοχής. Ο πολιτισμός είναι αναγκαίος για την αποφυγή και για την επίλυση συγκρούσεων. Αποτελεί ιδανικό μέσο επικοινωνίας που δεν γνωρίζει γλωσσικούς φραγμούς, ενισχύει τους ανθρώπους και διευκολύνει την κοινωνική συνοχή, συμπεριλαμβανομένης της συνοχής μεταξύ προσφύγων, μεταναστών και πληθυσμών υποδοχής. Αποτρέπει την περιθωριοποίηση των ανθρώπων με βάση την πολιτιστική τους ταυτότητα, την κοινωνικοοικονομική τους κατάσταση, την ηλικία τους και άλλους παράγοντες.

Η πολιτιστική συμμετοχή βελτιώνει επίσης την υγεία και την ευημερία. Η διαβίωση κοντά σε τόπους που σχετίζονται με την πολιτιστική κληρονομιά της Ευρώπης μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα ζωής, ενώ η πολιτιστική πρόσβαση είναι ένας από τους σημαντικότερους καθοριστικούς παράγοντες της ψυχολογικής ευημερίας.

Ο ρόλος της Επιτροπής

Η Επιτροπή στοχεύει στην ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής μέσω της προώθησης του πολιτισμού και της πολιτιστικής ζωής και μέσω της ενίσχυσης της πρόσβασης στον πολιτισμό με τη συμμετοχή των πολιτών στα κοινά, την προώθηση πολιτιστικών πρωτοβουλιών και την ανάπτυξη αισθήματος προσωπικής χειραφέτησης και δημοκρατικής συνείδησης.

Οι πολιτικές και οι πρωτοβουλίες της Επιτροπής στον τομέα αυτόν δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στα συμφέροντα και τις ανάγκες των μειονεκτουσών ομάδων, όπως, για παράδειγμα, οι νέοι, οι ηλικιωμένοι, τα άτομα με αναπηρία, τα άτομα που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών ή προσφύγων και τα άτομα που ζουν σε συνθήκες φτώχειας ή υλικής στέρησης.

Για την επίτευξη των καλύτερων δυνατών αποτελεσμάτων από τις πρακτικές συνοχής και ευημερίας, ενθαρρύνεται η συνεργασία με άλλους τομείς, όπως η εκπαίδευση, η κοινωνική μέριμνα, η υγειονομική περίθαλψη, η επιστήμη και η τεχνολογία, καθώς και η περιφερειακή και αστική ανάπτυξη.

Στήριξη της ΕΕ για τον πολιτισμό και την κοινωνική συνοχή

Μαθαίνοντας από το παρελθόν

Η Επιτροπή ηγήθηκε διαφόρων πρωτοβουλιών για την αξιοποίηση της δύναμης του πολιτισμού και της πολιτιστικής πολυμορφίας προς όφελος της κοινωνικής συνοχής και της ευημερίας. Από το 2008 η Επιτροπή έχει χαρακτηρίσει την κοινωνική συνοχή ως έναν από τους τομείς προτεραιότητας της πολιτιστικής πολιτικής της. Το Ευρωπαϊκό Έτος Διαπολιτισμικού Διαλόγου (2008) και η Πλατφόρμα για τη Διαπολιτισμική Ευρώπη (2008-2013) μπορούν να επισημανθούν ως πρωτοβουλίες προς αυτή την κατεύθυνση.

Την περίοδο 2017-2019 η Επιτροπή συγκάλεσε επίσης μια ομάδα εμπειρογνωμόνων της ανοικτής μεθόδου συντονισμού των κρατών μελών της ΕΕ, η οποία κατάρτισε κατευθυντήριες γραμμές για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και τα πολιτιστικά ιδρύματα με θέμα «Από την κοινωνική ένταξη στην κοινωνική συνοχή: ο ρόλος της πολιτιστικής πολιτικής» (2019).

Κατά την περίοδο 2016-2017 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συγκάλεσε μια άλλη ομάδα της ανοικτής μεθόδου συντονισμού για να συζητήσει την ένταξη των μεταναστών και των προσφύγων στις κοινωνίες μέσω των τεχνών και του πολιτισμού.

Ένα άλλο σημαντικό έγγραφο που παρουσιάζει τη συμβολή των δημόσιων πολιτιστικών ιδρυμάτων στην προώθηση της κοινωνικής συνοχής είναι η έκθεση σχετικά με τον ρόλο των δημόσιων καλλιτεχνικών και πολιτιστικών ιδρυμάτων στην προώθηση της πολιτιστικής πολυμορφίας και του διαπολιτισμικού διαλόγου (2012-2014). Η ιδέα της έκθεσης είναι να βοηθήσει τα ειδικευμένα δημόσια πολιτιστικά ιδρύματα, τους καλλιτέχνες και τις κοινότητες, καθώς και τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, να αξιοποιήσουν το δυναμικό του πολιτισμού προς όφελος όλων.

Προετοιμασία για το μέλλον

Η νέα ευρωπαϊκή ατζέντα για τον πολιτισμό, που εγκρίθηκε το 2018, ενίσχυσε περαιτέρω την κοινωνική διάσταση της πολιτιστικής πολιτικής.

Μετά την πανδημία COVID-19 και τον τεράστιο αντίκτυπό της στην καθημερινή μας ζωή, η Ευρωπαϊκή Ένωση δίνει ακόμη μεγαλύτερη προσοχή στη συμβολή του πολιτισμού στην υγεία και την ευημερία και στοχεύει στη συμβολή του σε μεγαλύτερη κλίμακα και με πιο στρατηγικό τρόπο:

Ήδη το 2020 η ΓΔ EAC διοργάνωσε διαδικτυακό εργαστήριο για τα κράτη μέλη της ΕΕ σχετικά με τον πολιτισμό και την ενεργό γήρανση, καθώς και σχετικά με το θέμα του πολιτισμού, της υγείας και της ευημερίας. Το εργαστήριο αυτό αποτέλεσε μέρος του προγράμματος εργασιών του Συμβουλίου για τον πολιτισμό για την περίοδο 2019-2022.

Το 2021 εγκαινιάστηκε η προπαρασκευαστική δράση «Ανάπτυξη πολιτικής από τη βάση προς την κορυφή για τον πολιτισμό και την ευημερία στην Ένωση», με σκοπό να διευκολύνει την ανταλλαγή γνώσεων και εμπειριών μεταξύ των υπευθύνων λήψης αποφάσεων και των επαγγελματιών σε ευρωπαϊκό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. .. Η δράση αυτή χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με την υποστήριξη της Γενικής Διεύθυνσης Εκπαίδευσης και Πολιτισμού.

Το έργο CultureForHealth επιλέχθηκε για την υλοποίηση της δράσης, με στόχο να εμπνεύσει μια πραγματική αλλαγή πολιτικής σε όλα τα επίπεδα, φέρνοντας σε επαφή τους τομείς της υγείας, του πολιτισμού, της εκπαίδευσης και τον κοινωνικό τομέα, μέσω εκτεταμένης έρευνας, χαρτογράφησης των υφιστάμενων πολιτικών και πρωτοβουλιών και μέσω πιλοτικών σχεδίων σε 6 χώρες της ΕΕ. Στις 16 Νοεμβρίου 2022 δημοσιεύθηκε έκθεση στο πλαίσιο του έργου, στην οποία παρουσιάζονται τα πορίσματα περισσότερων από 300 επιστημονικών μελετών και περισσότερων από 500 έργων που καταδεικνύουν τη συμβολή της τέχνης και του πολιτισμού στην υγεία και την ευημερία.

Επί του παρόντος, το πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη» αποτελεί την κύρια πηγή χρηματοδότησης για έργα στον εν λόγω τομέα. Επιπλέον, τα προγράμματα Erasmus+, «Ορίζων 2020» και «Ορίζων Ευρώπη» έχουν χρηματοδοτήσει και συνεχίζουν να χρηματοδοτούν έργα που συνδέουν τον πολιτισμό, την υγεία και την ευημερία. Το φυλλάδιο «Πολιτισμός: οδηγός για την υγεία και την ευημερία στην ΕΕ (δημοσιεύτηκε τον Νοέμβριο του 2022) συγκεντρώνει παραδείγματα ορθών πρακτικών που εφαρμόζονται στο πλαίσιο αυτών των προγραμμάτων χρηματοδότησης.

Επίσης, τον Νοέμβριο του 2022 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο διοργάνωσαν κοινό σεμινάριο για τον πολιτισμό, την υγεία και την ευημερία, στο οποίο συμμετείχαν ομιλητές από όλη την Ευρώπη και από πολλά διαφορετικά υπόβαθρα: μεταξύ άλλων, γιατροί, πολιτιστικοί φορείς, αρχιτέκτονες, δήμοι.

Διάλογος με την κοινωνία των πολιτών

Η κοινωνική ένταξη περιλαμβάνεται επίσης στο θεματολόγιο του διαρθρωμένου διαλόγου της ΕΕ με την κοινωνία των πολιτών, με τίτλο «Φωνές Πολιτισμού» (Voices of Culture), στο πλαίσιο του οποίου πραγματοποιήθηκαν συζητήσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη σχετικά με τα ακόλουθα συναφή θέματα:

Το 2022 οι Φωνές Πολιτισμού επικεντρώνονται, μεταξύ άλλων, στη νεολαία, την ψυχική υγεία και τον πολιτισμό. Ένα από τα αποτελέσματα του διαλόγου για το θέμα αυτό θα είναι μια έκθεση σχετικά με τον ρόλο του πολιτιστικού και του δημιουργικού τομέα στη βελτίωση της ψυχικής υγείας των νέων. Η έκθεση θα δημοσιευθεί στις αρχές του 2023. Το έγγραφο πλαίσιο για τις συζητήσεις είναι διαθέσιμο εδώ.

Ποια είναι τα επόμενα βήματα;

Το πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη» διοργανώνει τακτικά ανοικτές προσκλήσεις υποβολής προτάσεων για έργα εντός και εκτός της ΕΕ. Τα έργα αυτά μπορούν να συμβάλουν, για παράδειγμα, στην προώθηση του διαπολιτισμικού διαλόγου, στη στήριξη της ένταξης των προσφύγων και των μεταναστών· μπορούν επίσης να δώσουν φωνή σε καλλιτέχνες και σε κοινό με προβλήματα σωματικής και ψυχικής υγείας.