Klimaatverandering en de aantasting van het milieu behoren tot de grootste uitdagingen van onze tijd en vormen een bedreiging voor Europa en de wereld. De Europese Unie (EU) onderneemt actie en neemt het voortouw om het eerste klimaatneutrale continent te worden. Hetzelfde geldt voor cultureel erfgoed.
Duurzaamheid is een van de vijf pijlers van het actiekader voor cultureel erfgoed, waarin de nadruk wordt gelegd op het potentieel dat erfgoed heeft om het sociaal kapitaal te vergroten, de economische groei te stimuleren en ecologische duurzaamheid te waarborgen. Cultuur en cultureel erfgoed kunnen bijdragen tot inclusieve en duurzame ontwikkeling.
In dit actiekader zijn drie clusters van acties opgenomen:
- Steden en regio’s nieuw leven inblazen via cultureel erfgoed.
- De aanpassing voor nieuwe gebruiksmogelijkheden van historische gebouwen stimuleren.
- Het juiste evenwicht vinden tussen toegang tot cultureel erfgoed enerzijds en de duurzaamheid van het cultuurtoerisme en het natuurlijk erfgoed anderzijds.
Duurzaamheid in gebouwen
De Europese Green Deal is de routekaart van de Europese Commissie om de economie van de EU te verduurzamen. Gebouwen vormen een cruciaal onderdeel van dit initiatief omdat ze verantwoordelijk zijn voor 40% van het totale energieverbruik en 36% van de broeikasgasemissies in de EU.
Het verbeteren van de energie-efficiëntie van gebouwen speelt een belangrijke rol bij de verwezenlijking van de ambitieuze doelstelling van koolstofneutraliteit tegen 2050, zoals uiteengezet in de Europese Green Deal. De renovatiegolf is bedoeld om het tempo en de kwaliteit van de renovatiewerkzaamheden aan bestaande gebouwen op te voeren zodat deze minder kooldioxide uitstoten.
Met Horizon 2020, het onderzoeks- en innovatieprogramma van de Commissie voor 2014-2020, worden projecten gefinancierd waarmee verschillende aspecten op het gebied van energie-efficiëntie in gebouwen worden aangepakt, ook in historische en culturele gebouwen.
De partners van PRO-Heritage willen bijvoorbeeld erfgoedspecialisten en vakmensen introductiecursussen en permanente opleiding aanbieden voor traditionele bouwmethoden en vaardigheden, op basis van de beste praktijken van partnerorganisaties.
Klimaatverandering: een bedreiging voor ons cultureel erfgoed
De recente rampzalige schade aan ons cultureel erfgoed heeft de noodzaak om locaties te beschermen tegen natuurlijke en niet-natuurlijke risico’s nog duidelijker gemaakt.
De Europese Commissie brengt deskundigen uit de EU-lidstaten samen om goede praktijken en innovatieve maatregelen voor de bescherming van het cultureel erfgoed tegen de gevolgen van de klimaatverandering te inventariseren en uit te wisselen. Dit maakt deel uit van de werkzaamheden in het kader van het werkplan voor cultuur 2019-2022 van de Raad, waarmee de open coördinatiemethode (OCM) wordt gevolgd.
De open coördinatiemethode is een beleidsvormingsproces waaruit geen bindende wetgevingsmaatregelen voortvloeien. Deskundigen van de ministeries van Cultuur en de nationale culturele instellingen komen bijeen in OCM-groepen om beste praktijken uit te wisselen en beleidshandboeken en toolkits te ontwikkelen.
Horizon 2020
Met het onderzoeks- en innovatieprogramma van de EU, Horizon 2020, worden projecten gefinancierd waarmee wordt gewerkt aan “een grotere veerkracht en duurzame wederopbouw van historische gebieden om het hoofd te bieden aan klimaatverandering en gevaarlijke gebeurtenissen”.
Meer over erfgoed in gevaar: onderzoek en innovatie in de EU voor een veerkrachtiger cultureel erfgoed.
Creatief leiderschap op klimaatgebied
Dit project, dat wordt gefinancierd in het kader van het programma Creatief Europa, helpt kunstenaars en andere mensen uit de cultuursector om de culturele dimensies van klimaatverandering te verkennen. Artistieke en culturele gemeenschappen hebben een unieke en cruciale rol te spelen: ze beïnvloeden nieuwe manieren om te zijn, te doen en te denken. Met creatief leiderschap op klimaatgebied wordt iedereen in de sector geholpen om deze kwaliteiten toe te passen op de klimaatproblematiek.
Meer over creatief leiderschap op klimaatgebied.
Project Heracles
Dit project is gericht op het bedenken, valideren en bevorderen van gerichte oplossingen om het cultureel erfgoed beter bestand te maken tegen de gevolgen van klimaatverandering via een holistische, multidisciplinaire aanpak.
Lees meer over Heracles.
Project Shelter
In het Shelter-project worden de wetenschappelijke gemeenschap en erfgoedbeheerders samengebracht om historische gebieden die door de gevolgen van de klimaatverandering worden getroffen, veerkrachtiger en minder kwetsbaar te maken en er een betere en veiligere wederopbouw te bevorderen.
Lees meer over Shelter.