Sztuki widowiskowe: klucz do europejskiej różnorodności kulturowej

Ogromna różnorodność cechująca sektor sztuk widowiskowych w Europie jest dla społeczeństw europejskich jego ważnym atutem. Mimo to kilka istotnych przeszkód uniemożliwia pełne wykorzystanie potencjału tych form twórczości i rozpowszechnianie ich poza granicami państw: 

• rozdrobnienie rynku i sektora,
• bariery językowe,
• koszty podróży,
• kwestie logistyczne,
• ubezpieczenia,
• prawa autorskie itp.

Przeszkody te nie tylko wpływają negatywnie na podmioty zajmujące się sztuką widowiskową i na obiekty, w których jest ona prezentowana. Ograniczają także możliwości sektora, jeśli chodzi o uczestnictwo w realizacji celów społecznych, gospodarczych i integracyjnych UE.

Sztuki widowiskowe: klucz do konkurencyjności europejskich sektorów kulturalnych

Z danych Eurostatu wynika, że w sektorze kultury i sektorze kreatywnym zatrudnionych jest 8,7 mln osób, co stanowi 3,8 proc. ogółu zatrudnionych w UE. Liczba przedsiębiorstw w obydwu sektorach sięga zaś 1,2 mln. 

Sztuki widowiskowe są jednym z trzech najważniejszych sektorów finansowanych z programu „Kreatywna Europa”, a ściślej – w ramach jego komponentu „Kultura”. Podobnie jak dziedzictwo kulturowe i muzyka, jest to sektor w dużej mierze zależny od finansowania publicznego. 

Sztuki widowiskowe: znaczenie dla społeczeństwa

Sztuki widowiskowe mogą kształtować pozytywne zmiany w społeczeństwie i często są ich motorem. Szerzą świadomość pewnych problemów, motywują do działań zbiorowych i dają początek nowym narracjom. W taki sposób sektor stawia czoła wyzwaniom i kryzysom współczesnego społeczeństwa. A są to: coraz bardziej niepewne warunki pracy artystów i osób zawodowo związanych z kulturą, działania podważające demokrację i wartości głoszone przez UE i przez ludzi kultury, wszystkie kwestie związane ze zrównoważonym rozwojem, włączeniem społecznym i równością szans.

Dlaczego takie wsparcie jest potrzebne

Sztuki widowiskowe to jeden z sektorów, które zostały najciężej dotknięte przez pandemię COVID-19, a powrót do dawnej kondycji przebiega niezwykle wolno. Dobrze pokazują to wyniki rocznych sprawozdań dotyczących jednolitego rynku z 2021 i 2022 r. Szacowane całkowite straty w dochodach za 2020 r. wynoszą około 31 proc., zaś w sektorach takich jak sztuki widowiskowe, muzyka i kino – przekraczają 70 proc.

Z uwagi na wyzwania strukturalne, które dały o sobie znać na skutek kryzysu, należy wspierać ten sektor w dążeniu do stabilizacji, równości i sprawiedliwości, a także w tworzeniu nowych modeli współpracy. 

W związku z dramatyczną sytuacją w Ukrainie program „Kreatywna Europa” i twórcy sztuk widowiskowych konsekwentnie podkreślają, że kultura i kreatywność mają kluczowe znaczenie społeczne. Sprzyjają bowiem budowaniu społeczeństw, które są włączające, spójne i oparte na europejskich wartościach, takich jak poszanowanie godności ludzkiej, wolność, demokracja, równość, praworządność i poszanowanie praw człowieka. 

Włączenie społeczne, różnorodność i równość płci

Sztuki widowiskowe pozwalają wywierać konkretny wpływ na to, jakie miejsce w życiu społecznym będą miały kwestie włączenia społecznego, różnorodności i równości płci. Sektor ten otwiera dostęp do europejskich treści kulturalnych i kreatywnych różnym grupom odbiorców. Ma to szczególne znaczenie w przypadku środowisk defaworyzowanych oraz osób mających mniejsze szanse na kontakt z kulturą ze względu na niepełnosprawność, problemy zdrowotne bądź przeszkody natury ekonomicznej, społecznej lub geograficznej albo z uwagi na różnice kulturowe. Wspierając równość płci, jako siłę napędową kreatywności, wzrostu gospodarczego i innowacji, sztuki widowiskowe sprzyjają uwzględnianiu kwestii tej równości i niedyskryminacji, zgodnie z zasadami uwzględniania aspektu płci w głównym nurcie polityki (Gender Mainstreaming Toolkit).

Zrównoważony rozwój sektora

Jeżeli chodzi o środowisko oraz walkę ze zmianą klimatu, sztuki widowiskowe przyczyniają się do realizacji Europejskiego Zielonego Ładu, gdyż zachęcają podmioty do stosowania praktyk bardziej zrównoważonych środowiskowo. Przyczyniają się w ten sposób do osiągnięcia celu, jakim jest przeznaczenie 30 proc. wydatków z budżetu Unii na wspieranie celów klimatycznych. Sztuki widowiskowe odgrywają ważną rolę w transformacji ekologicznej, a służy temu podnoszenie świadomości, wspieranie uczenia się, komunikacja oraz dzielenie się wiedzą i dobrymi praktykami. Z tego względu należy wspierać ten sektor, aby mógł on z całą mocą rozwijać innowacyjne sposoby radzenia sobie z wyzwaniami środowiskowymi.

Pandemia COVID-19 przyspieszyła tę debatę, w kontekście transformacji cyfrowej oraz rozwoju technologii, ale także sprawiła, że sektor ten boryka się z wieloma trudnościami dotyczącymi umiejętności, praw, dystrybucji dochodów i sprawiedliwego wynagrodzenia artystów w stale zmieniającym się środowisku cyfrowym.

W europejskiej i krajowej polityce nie wykorzystuje się w pełni szans społecznych i ekonomicznych związanych ze sztukami widowiskowymi. Wynika to m.in. z braku wiarygodnych i porównywalnych danych na temat tego sektora, jego części składowych, realizowanych zadań i osiąganych wyników. Tymczasem dane te mają zasadnicze znaczenie dla polityki opartej na dowodach. 

Na czym polega pomoc Unii Europejskiej

Komisja Europejska prowadzi specjalny sektorowy dialog społeczny z organizacjami zrzeszającymi pracowników i pracodawców Live performance.

Komponent „Kultura” programu „Kreatywna Europa” zapewnia specjalne wsparcie dla sektora sztuk widowiskowych za pośrednictwem inicjatyw: Perform Europe i Europejskiej inicjatywy teatralnej.