Zmiana klimatu i degradacja środowiska należą do największych wyzwań naszych czasów, które zagrażają Europie i światu. Unia Europejska podejmuje działania i stara się odgrywać wiodącą rolę w dążeniu do tego, by Europa stała się pierwszym kontynentem neutralnym dla klimatu. Dotyczy to również dziedzictwa kulturowego.
Zrównoważony rozwój jest jednym z pięciu filarów ram działania na rzecz dziedzictwa kulturowego. Podkreśla się w nich jego potencjał w zakresie zwiększenia kapitału społecznego, pobudzenia wzrostu gospodarczego i zapewnienia zrównoważenia środowiskowego. Kultura i dziedzictwo kulturowe mogą pomóc w osiągnięciu zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu.
Wspomniane ramy obejmują trzy grupy działań mających na celu:
- rewitalizację miast i regionów poprzez dziedzictwo kulturowe
- propagowanie dostosowania i adaptacyjnego ponownego wykorzystania zabytkowych budynków
- zapewnienie równowagi między dostępem do dziedzictwa kulturowego a zrównoważoną turystyką kulturalną i dziedzictwem naturalnym.
Zrównoważony rozwój a budynki
Europejski Zielony Ład to plan działania Komisji Europejskiej na rzecz zrównoważonej gospodarki UE. Budynki stanowią kluczowy element tej inicjatywy, ponieważ odpowiadają za 40 proc. całkowitego zużycia energii i 36 proc. emisji gazów cieplarnianych w UE.
Poprawa efektywności energetycznej budynków odgrywa kluczową rolę w osiągnięciu ambitnego celu neutralności pod względem emisji dwutlenku węgla do 2050 r. zgodnie ze strategią Europejskiego Zielonego Ładu. Celem fali renowacji jest zwiększenie tempa i jakości renowacji istniejących budynków, tak aby emitowały one mniej dwutlenku węgla.
„Horyzont 2020” – program Komisji w zakresie badań naukowych i innowacji na lata 2014-2020 – finansuje projekty dotyczące różnych aspektów efektywności energetycznej budynków, w tym budynków historycznych i zabytkowych.
Na przykład celem partnerów inicjatywy PRO-Heritage jest oferowanie wstępnego i stałego kształcenia specjalistom i rzemieślnikom, które zapewni im tradycyjne kompetencje i umiejętności na potrzeby obiektów dziedzictwa kulturowego, w oparciu o najlepsze praktyki organizacji partnerskich.
Zmiana klimatu: zagrożenie dla naszego dziedzictwa kulturowego
Niedawne katastrofalne uszkodzenia obiektów dziedzictwa kulturowego podkreśliły jeszcze mocniej potrzebę ochrony takich miejsc przed zagrożeniami naturalnymi i zagrożeniami spowodowanymi przez działalność człowieka.
Komisja Europejska skupia ekspertów z państw członkowskich UE w celu określenia i wymiany dobrych praktyk i innowacyjnych środków ochrony dziedzictwa kulturowego w związku ze zmianą klimatu. Jest to część działań prowadzonych w ramach przygotowanego przez Radę planu prac w dziedzinie kultury na lata 2019-2022, który opiera się na otwartej metodzie koordynacji.
Otwarta metoda koordynacji to proces kształtowania polityki, który nie prowadzi do przyjęcia wiążących środków ustawodawczych. Grupy ds. otwartej metody koordynacji, w skład których wchodzą eksperci z ministerstw kultury i krajowych instytucji kulturalnych, spotykają się, aby wymienić najlepsze praktyki oraz opracować wytyczne polityczne i zestawy narzędzi.
Horyzont 2020
W ramach unijnego programu w zakresie badań naukowych i innowacji „Horyzont 2020” finansuje się projekty mające na celu „zwiększenie odporności i zrównoważoną odbudowę obszarów historycznych pod kątem skutków zmiany klimatu i innych zagrożeń”.
Więcej informacji na ten temat zagrożonego dziedzictwa: badania naukowe i innowacje w UE na rzecz bardziej odpornego dziedzictwa kulturowego.
Kreatywne przywództwo w dziedzinie klimatu
Projekt ten, finansowany w ramach programu „Kreatywna Europa”, pomaga artystom i osobom zawodowo zajmującym się kulturą w zgłębianiu kulturowych aspektów zmiany klimatu. Społeczności artystyczne i kulturalne mają do odegrania wyjątkową i kluczową rolę: wpływają na sposób bycia, działania i myślenia. Program „Kreatywne przywództwo w dziedzinie klimatu” wspiera osoby zawodowo związane z kulturą w stosowaniu nowych umiejętności wobec problemów związanych z wyzwaniami klimatycznymi.
Więcej informacji na temat kreatywnego przywództwa w dziedzinie klimatu.
Projekt HERACLES
Projekt ten ma na celu opracowanie, zatwierdzenie i promowanie elastycznych rozwiązań na rzecz skutecznej odporności dziedzictwa kulturowego na skutki zmiany klimatu poprzez całościowe i wielodyscyplinarne podejście.
Więcej informacji na temat projektu HERACLES.
Projekt Shelter
Projekt Shelter skupia środowisko naukowe i osoby zarządzające dziedzictwem, aby zwiększyć odporność, zmniejszyć podatność na zagrożenia i promować lepszą i bezpieczniejszą odbudowę na obszarach historycznych dotkniętych zagrożeniami związanymi z klimatem.
Więcej informacji na temat projektu Shelter.