Skip to main content

Culture and Creativity

Kultura w miastach i regionach

We wszystkich regionach i miastach Unii Europejskiej kultura jest wysoko ceniona zarówno przez ich mieszkańców, jak i przez odwiedzających. Sektor kultury i sektor kreatywny są także istotnym atutem przyczyniającym się do konkurencyjności i atrakcyjności gospodarczej regionów, a dziedzictwo kulturowe stanowi kluczowy element wizerunku i tożsamości regionów i miast. Często jest też głównym czynnikiem przyciągającym turystów do miast.

W Nowym europejskim programie na rzecz kultury z 2018 r. Komisja Europejska uznaje, że miasta i regiony w całej UE odgrywają wiodącą rolę w rozwoju opartym na kulturze oraz że są naturalnymi partnerami w dziedzinie eksperymentowania, przewidywania trendów i badania modeli innowacji społecznych i gospodarczych.

Ten ostatni aspekt podkreślono także w planie prac w dziedzinie kultury Rady Unii Europejskiej na lata 2019–2022. Fakt ten świadczy również o tym, że państwa członkowskie powinny zwracać szczególną uwagę na rolę kultury na szczeblu lokalnym, na jakość architektury i warunki życia.

Europejskie ramy działania w zakresie dziedzictwa kulturowego obejmują także szereg szczegółowych działań, które są istotne w kontekście rozwoju miast i regionów. Proponowane europejskie inicjatywy koncentrują się w szczególności na rewitalizacji miast i regionów poprzez dziedzictwo kulturowe, promowaniu adaptacji obiektów dziedzictwa kulturowego, a także równoważeniu dostępu do dziedzictwa kulturowego za pomocą zrównoważonej turystyki kulturalnej i dziedzictwa naturalnego.

Wspieranie kultury na szczeblu lokalnym

Komisja Europejska pełni w tym kontekście trzy główne funkcje:

  1. zapewnia wsparcie finansowe organom lokalnym i regionalnym
  2. zwiększa świadomość potencjału sektora kultury i sektora kreatywnego na rzecz regionalnego i lokalnego rozwoju
  3. wspiera organy lokalne i regionalne w opracowywaniu zintegrowanych strategii.

Finansowanie dla regionów i miast jest dostępne dzięki licznym programom unijnym, oferującym również wsparcie dla kultury w rozwoju regionalnym. Komisja Europejska współpracuje także z organami krajowymi, regionalnymi i miejskimi, a także z odpowiednimi organizacjami międzynarodowymi, prowadząc wymianę najlepszych praktyk w zakresie kultury i rozwoju regionalnego.

Finansowanie unijne na rzecz kultury w miastach i regionach

Wsparcie finansowe zapewniają przede wszystkim europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne, obejmujące:

Należy włączyć sektor kultury i sektor kreatywny do zakresu regionalnych i lokalnych strategii rozwoju, aby promować tradycyjne walory i dziedzictwo kulturowe, stymulować rozwój kreatywnych przedsiębiorstw, wspierać inwestycje w infrastrukturę i kapitał ludzki, a także zapewnić pozytywny wpływ na szeroko pojętą gospodarkę lokalną. Jest to zgodne z zasadą regionalnego rozwoju gospodarczego w ramach strategii inteligentnej specjalizacji, zgodnie z którą identyfikuje się konkretne mocne strony i potencjały jako podstawę inwestycji.

W ramach europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych, a w szczególności w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, w około 100 europejskich regionach sektor kultury i sektor kreatywny lub dziedzictwo kulturowe są uwzględnione w strategiach dotyczących badań naukowych i innowacji na rzecz inteligentnej specjalizacji, w kontekście zarówno regionalnych, jak i krajowych priorytetów strategii inteligentnej specjalizacji na lata 2014–2020.

W ramach INTERREG – jednego z kluczowych instrumentów UE na rzecz wspierania współpracy regionalnej na poziomie międzynarodowym poprzez projekty współfinansowane ze środków EFRR – kultura jest jednym z tematów cieszących się największą popularnością. W latach 2014–2020 w ramach INTERREG ponad 4 tys. projektów dotyczyło dziedzictwa kulturowego i sztuki, na które przeznaczono łącznie przeszło 1 mld euro.

Informacje na temat najnowszych istotnych przykładów projektów INTERREG dotyczących kultury można znaleźć na przykład w publikacjach online zatytułowanych „Łączenie kultur, łączenie obywateli” wydanych przez Interact z okazji Europejskiego Roku Dziedzictwa Kulturowego 2018.

Współpraca na szczeblu UE w celu kształtowania lokalnej polityki kulturalnej

Komisja Europejska wraz z państwami członkowskimi prowadzi prace nad tematami istotnymi dla miast i regionów, między innymi za pośrednictwem otwartej metody koordynacji. Prace te dotyczą m.in. roli polityki publicznej w rozwijaniu potencjału przedsiębiorczości i innowacyjności sektora kultury i sektora kreatywnego oraz strategicznego wykorzystania unijnych programów wsparcia na rzecz kultury.

W ramach niezależnej inicjatywy realizowanej w zakresie unijnych działań na rzecz kultury w kontekście programu Europejska Stolica Kultury od 1985 r. miasta podkreślają bogactwo i różnorodność europejskich kultur i zapewniają obywatelom Unii możliwość wspólnego uczestnictwa w wydarzeniach kulturalnych, jednocześnie z powodzeniem włączając kulturę w długoterminowe plany rozwoju.

Kwestia roli kultury w kontekście rozwoju lokalnego jest również poruszana podczas Europejskiego Forum Kultury – sztandarowego wydarzenia organizowanego przez Komisję Europejską w celu zwiększenia widoczności europejskiej współpracy kulturalnej – jak również w ramach cyklu „Głosy kultury” – zorganizowanego dialogu Komisji Europejskiej z sektorem kultury. W 2020 r. w ramach inicjatywy „Głosy kultury” powołano grupę do pracy nad zagadnieniem „Rola kultury na obszarach pozamiejskich Unii Europejskiej”, w której uczestniczą przedstawiciele 35 organizacji z całej Europy, aby odpowiedzieć na pytanie, co UE może zrobić, aby promować kulturę w przestrzeniach podmiejskich (poza centrami miast), na przedmieściach i na peryferiach.

W ramach agendy miejskiej dla UE w 2018 r. zainicjowano nowe partnerstwo ds. kultury i dziedzictwa kulturowego – nową wielopoziomową metodę pracy na rzecz promowania współpracy między państwami członkowskimi, miastami, Komisją Europejską i innymi zainteresowanymi stronami. W proces ten zaangażowanych jest obecnie ponad 30 partnerów.

Wspieranie wymiany doświadczeń między miastami, regionami i podmiotami lokalnymi

Komisja Europejska współpracuje z lokalnymi i regionalnymi organami, a także z lokalnymi podmiotami z sektora kultury, którym ułatwia wymianę wiedzy i dobrych praktyk.

W latach 2015–2017 w ramach projektu rozpowszechniania wiedzy „Kultura dla miast i regionów”, finansowanego w ramach programu „Kreatywna Europa”, przeanalizowano wybrane inicjatywy kulturalne oraz ich wpływ na rozwój lokalny i regionalny. Wśród rezultatów tego projektu można wymienić: katalog 70 studiów przypadków, wizyty studyjne w 15 miastach/regionach oraz coaching ekspercki dla 10 miast/regionów.

W latach 2016–2018 w ramach programu Kreatywna Europa współfinansowano projekt „Europejska sieć centrów kreatywności”, zrzeszający ponad 200 platform lub miejsc pracy z sektora kultury i sektora kreatywnego z całej Europy, aby wspierać wymianę wiedzy między nimi, wzmacniać współpracę i wspierać budowanie zdolności.

Realizowany w latach 2018–2021 projekt polityczny dotyczący „Kulturalnych i twórczych przestrzeni i miast”, współfinansowany ze środków programu „Kreatywna Europa”, ma na celu opracowanie nowych sposobów angażowania przez miasta i regiony organów administracji publicznej i sektora kultury we współtworzenie polityk publicznych. Projekt ma wykazać, że kultura i wspólne praktyki mogą przyczynić się do przekształcenia dzielnic i miast w bardziej zrównoważone miejsca, powodując wzrost jakości życia w lokalnych społecznościach.

W 2020 r. Komisja Europejska zainicjowała program „Dziedzictwo kulturowe w akcji”. Jest to program skierowany do polityków na szczeblu lokalnym i regionalnym, wspierający wymianę wiedzy w zakresie dziedzictwa kulturowego. W ramach tego programu w internetowym katalogu pojawi się 30 inicjatyw oraz odbędzie się 12 wizyt szkoleniowych. W każdej z nich udział weźmie ponad 20 uczestników. Inicjatywa ta jest jednym z działań z zakresu europejskich ram działania w zakresie dziedzictwa kulturowego.

Wspieranie gromadzenia danych i analiz dotyczących kultury w miastach i regionach

Inicjatywy wspierane przez Komisję Europejską ułatwiają gromadzenie danych i monitorowanie wpływu kultury na poziomie lokalnym.

W 2017 r. Wspólne Centrum Badawcze zainaugurowało pierwszą edycję Monitora miast kultury i kreatywności. Za pomocą szeregu wskaźników pokazuje on poziom życia kulturalnego i gospodarki kreatywnej w 168 wybranych miastach w 30 europejskich krajach. W 2019 r. monitor doczekał się kolejnej edycji.

Od 2019 r. Komisja Europejska wspólnie z Centrum ds. Przedsiębiorczości, MŚP, Regionów i Miast OECD tworzy wspólny projekt polityczny na rzecz regionów, sektora kultury i sektora kreatywnego oraz lokalnego rozwoju. Projekt ten stanowi element europejskich ram działania w zakresie dziedzictwa kulturowego. Jest współfinansowany ze środków przeznaczonych na program „Kreatywna Europa”, a jego wdrożenie przebiega w ramach programu OECD LEED – Lokalne miejsca pracy i rozwój gospodarczy. Projekt ma stanowić źródło informacji i wytycznych dla miast i regionów umożliwiające zwiększenie wartości społeczno-ekonomicznej dziedzictwa kulturowego. Jego celem jest również rozwój gospodarki kreatywnej.

Wiele realizowanych konkretnych inicjatyw dotyczy pomiaru społeczno-ekonomicznego wpływu dziedzictwa kulturowego na poziomie terytorialnym. Takie inicjatywy są realizowane w ramach programu ESPON 2020. Celem programu jest promowanie i wspieranie europejskiego terytorialnego wymiaru rozwoju i współpracy poprzez gromadzenie informacji, transfer wiedzy i udoskonalanie polityki.

W latach 2018–2019 przeprowadzono ukierunkowaną analizę „HERITAGE – materialne dziedzictwo kulturowe jako strategiczna droga rozwoju terytorialnego”. Z kolei w 2020 r. zainaugurowano badanie stosowane Dziedzictwo kulturowe jako źródło dobrostanu społecznego w regionach Europy – ESPON HERIWELL.