In de oprichtingsdocumenten van de Europese Unie staat nergens een strikte en beperkende definitie van cultuur. Het staat iedere lidstaat en iedereen vrij om het begrip zelf in te vullen op basis van nationale, lokale en individuele voorkeuren. De rechtsgrondslag van het programma Creatief Europa, het enige programma van de Europese Unie dat specifiek bedoeld is om cultuur te ondersteunen, biedt niettemin een open definitie van de culturele en creatieve sectoren.
- Lees hier meer over deze open definitie.
Grondslagen van de culturele bevoegdheden van de EU
In de inleiding van het Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU) wordt verwezen naar de inspiratie uit “de culturele, religieuze en humanistische tradities van Europa”. Ook bepaalt de tekst dat een van de doelstellingen van de Europese Unie erin bestaat “haar rijke verscheidenheid van cultuur en taal” te eerbiedigen en toe te zien “op de instandhouding en de ontwikkeling van het Europese culturele erfgoed” (artikel 3 VEU). In artikel 6 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) staat bovendien te lezen dat de EU op het gebied van cultuur bevoegd is “om het optreden van de lidstaten te ondersteunen, te coördineren of aan te vullen”.
- Lees hier meer over het optreden van de EU op het gebied van cultuur — artikel 167 VWEU.
Steun voor de culturele en creatieve sectoren
Aangezien elke lidstaat zijn eigen beleid ten aanzien van de culturele sector voert, is de rol van de Europese Commissie beperkt tot hulp bij gemeenschappelijke aspecten. Daaronder vallen onder meer de impact van digitale technologieën, veranderende bestuursmodellen en de noodzaak van meer innovatie.
De Commissie laat zich daarbij leiden door strategische documenten over culturele samenwerking en door haar eigen prioriteiten, die voor elke Commissieperiode worden vastgelegd.
Om ervoor te zorgen dat de maatschappelijke en economische rol van cultuur weerspiegeld wordt in het bredere beleid en de maatregelen van de EU, werkt de Commissie aan een aantal belangrijke thema’s. Ze zorgt er ook voor dat de EU in haar wetgeving rekening houdt met de complexiteit van de culturele en creatieve sectoren.
Verder helpt de Commissie de lidstaten om de negatieve gevolgen van crises en problemen op te vangen wanneer een gecoördineerde reactie meer voordeel kan bieden.
De Commissie en cultuur — leiderschap en verantwoordelijke diensten
Mariya Gabriel is de huidige commissaris voor de culturele en creatieve sectoren. Het is haar taak om toe te zien op de volledige uitvoering van de nieuwe Europese agenda voor cultuur en om de creatieve sector en het programma Creatief Europa te stimuleren. Ook innovatie, onderzoek, onderwijs en jongerenzaken zitten in haar portefeuille.
Het directoraat-generaal Onderwijs, Jongerenzaken, Sport en Cultuur van de Commissie (DG EAC) is bevoegd voor cultuur. DG EAC steunt het cultureel EU-beleid en daarmee ook de culturele en creatieve sectoren en het cultureel erfgoed. Verder stippelt DG EAC het beleid uit op basis van verzamelde gegevens en feiten en houdt het toezicht op het Europees programma voor cultuur, Creatief Europa.
Er zijn echter nog andere departementen van de Commissie die te maken hebben met de culturele en creatieve sectoren, namelijk:
- het directoraat-generaal Communicatienetwerken, Inhoud en Technologie (DG CONNECT);
- het directoraat-generaal Interne Markt, Industrie, Ondernemerschap en Midden- en Kleinbedrijf (DG GROW);
- het directoraat-generaal Onderzoek en Innovatie (DG RTD).
Daarnaast komt cultuur aan bod in talrijke beleidsmaatregelen en programma’s van andere diensten van de Commissie, bijvoorbeeld wanneer het gaat over werkgelegenheid of over lokale en regionale ontwikkeling.