W ciągu ostatnich 25 lat Unia Europejska (UE) znacznym wysiłkiem stworzyła na całym swoim terytorium sieć obszarów ochrony przyrody – sieć Natura 2000. Jej celem jest zatrzymanie i odwrócenie procesu utraty różnorodności biologicznej w Europie.
Natura 2000 to największa na świecie skoordynowana sieć obszarów chronionych. Należące do niej obszary znajdują się we wszystkich państwach członkowskich UE; obejmują one 18 proc. powierzchni lądu Unii i prawie 6 proc. powierzchni jej mórz. Celem sieci jest zapewnienie długoterminowego przetrwania najbardziej wartościowych i zagrożonych gatunków i siedlisk przyrodniczych Europy.
Sukcesy sieci Natura 2000 w zarządzaniu dziedzictwem naturalnym i kulturowym
Coraz powszechniej uznaje się silne powiązania między dziedzictwem naturalnym a obiektami dziedzictwa kulturowego, a także potrzebę zintegrowanego podejścia do zarządzania w celu zapewnienia ich długoterminowej trwałości.
Wyniki szeregu studiów przypadków wyraźnie pokazują dobre rezultaty zintegrowanego zarządzania dziedzictwem naturalnym i kulturowym na obszarach Natura 2000.
Więcej informacji na temat dziedzictwa kulturowego i naturalnego Europy w sieci Natura 2000 [pdf].
Sprawozdanie z 2019 r. pt. „Dziedzictwo naturalne i kulturowe w Europie: Współpraca w ramach sieci Natura 2000” jest owocem planu działania na rzecz przyrody, ludzi i gospodarki. Jest to jedno z działań podejmowanych w związku z Europejskim Rokiem Dziedzictwa Kulturowego, o którym mowa w europejskich ramach działania w zakresie dziedzictwa kulturowego.
W sprawozdaniu zanalizowano przypadki przestrzennego nakładania się obiektów przyrodniczych i kulturowych. Omówiono wspólne zagrożenia i wyzwania, a także możliwości uruchomienia łączonych inicjatyw przyrodniczo-kulturowych w ramach różnych funduszy UE. Przedstawiono również szereg zaleceń co do sposobów rozwiązywania napotykanych problemów. Sprawozdanie pokazuje, jak promować zintegrowane zarządzanie i jakie korzyści społeczno-gospodarcze się z nim wiążą.
Więcej informacji na temat sprawozdania za 2019 r. oraz powiązań między dziedzictwem naturalnym i kulturowym.
Studia przypadków
Park Przyrodniczy Monastyru Rilskiego, Bułgaria
Obszar ten jest chronionym parkiem przyrody ze względu na jego wyjątkowe walory kulturowe i naturalne. Niewielki obszar wewnątrz parku jest również rezerwatem przyrody. Monastyr jest obiektem światowego dziedzictwa UNESCO. Głównym celem określonym w planie zagospodarowania Parku jest zapewnienie:
- optymalnego powiązania ochrony wartości przyrodniczych i kulturowych parku,
- wykorzystania jego zasobów,
- zdolności jak najpełniejszego wykorzystania możliwości oferowanych przez park.
Porozumienie między wszystkimi zainteresowanymi stronami umożliwiło pomyślną realizację planu zarządzania, a park pozostaje dzięki temu symbolem nierozerwalnego związku między przyrodą a duchem.
Burren, Irlandia
Park Narodowy Burren utworzono w 1991 r., zaś w 2011 r. włączono go do sieci światowych geoparków UNESCO. Region Burren słynie z niezwykłej flory i pięknego krajobrazu. Jego charakterystyczną cechą są wielkie powierzchnie skał wapiennych poprzecinane szczelinami i zrównane przez lodowiec, co przypomina brukowany plac. W terenie tym nadzwyczaj licznie występują rzadkie gatunki roślin. Aby chronić te cenne siedliska i gatunki, utworzono tu w ramach europejskiej sieci Natura 2000 trzy różne obszary chronione.
Krajobraz Burren ma również ogromne znaczenie kulturowe – tutejsza tradycja gospodarki pasterskiej w okresie zimowym jest nieodłącznym elementem bogatego dziedzictwa naturalnego i kulturowego regionu.
Rząd Irlandii za pomocą różnych instrumentów zarządza tym dziedzictwem naturalnym i kulturowym i reguluje jego funkcjonowanie, angażując społeczności lokalne. Karta Społeczności Burren jest dobrym przykładem oddolnych modeli zarządzania strategicznego. Dzięki zintegrowanemu podejściu wypracowanemu przez społeczności lokalne można skuteczniej chronić i rozwijać zasoby.