Κύριος χορηγός: Περιφέρεια Βρυξελλών-Πρωτευούσης 

Έτος ολοκλήρωσης: 2009 — σε εξέλιξη

Γενικές πληροφορίες για την πόλη/περιφέρεια

Στο παρελθόν, οι Βρυξέλλες γνώρισαν ραγδαία αστικοποίηση χωρίς ολοκληρωμένο πολεοδομικό σχεδιασμό. Τα τελευταία χρόνια έχει δοθεί ρητή προτεραιότητα στην αρχιτεκτονική υψηλής ποιότητας και στο δομημένο περιβάλλον. Το 2009 η κυβέρνηση της περιφέρειας Βρυξελλών-Πρωτευούσης δημιούργησε τη θέση του Bouwmeester Maitre Architecte (BMA) για τη βελτίωση της ποιότητας των έργων αστικής ανάπτυξης σε ολόκληρη την πόλη. 

Ο διορισμός επικεφαλής αρχιτεκτόνων (bouwmeester) έχει αναδειχθεί ως μια ευρέως αποδεκτή προσέγγιση στο Βέλγιο από το 2000. Αρχικός στόχος ήταν η καλύτερη οργάνωση των διαδικασιών σύναψης δημόσιων συμβάσεων για τις συμβάσεις παροχής αρχιτεκτονικών υπηρεσιών, με έμφαση στην αποπολιτικοποίηση και την επαγγελματοποίησή τους. Στο πλαίσιο αυτό, σήμαινε τη διασφάλιση καλά διαρθρωμένων αρχιτεκτονικών διαγωνισμών. 

Ωστόσο, στις Βρυξέλλες, ο στόχος αυτός σύντομα εξελίχθηκε έτσι ώστε να συμπεριλαμβάνει μια ευρύτερη αποστολή —την προώθηση της συνολικής ποιότητας της αρχιτεκτονικής και της δόμησης του περιβάλλοντος, που διευκολύνεται με διάφορα εργαλεία. Ο BMA επιλέγεται μέσω ανοικτής και δημόσιας διαδικασίας πρόσληψης, η οποία εποπτεύεται από επιτροπή αξιολόγησης στην οποία συμμετέχουν εξωτερικοί ειδήμονες σε περιφερειακό επίπεδο στην περιφέρεια Βρυξελλών-Πρωτευούσης. Η διάρκεια των διορισμών είναι πενταετής. Αν και η κυβέρνηση των Βρυξελλών καθορίζει τις αρμοδιότητες, η θέση διατηρεί την ανεξαρτησία της για την προώθηση των βέλτιστων αρχιτεκτονικών και πολεοδομικών αποτελεσμάτων για την πόλη. 

Λύση

Από κυβερνητική και διοικητική άποψη, οι Βρυξέλλες θεωρούνται περιφερειακή οντότητα. Ωστόσο, όσον αφορά την ιδιαίτερη κλίμακά τους, λειτουργούν ως δήμος. Ο ρόλος του BMA αποτελεί μοναδική περίπτωση στο Βέλγιο, καθώς συνδυάζει το τοπικό και το περιφερειακό επίπεδο. Σε αντίθεση με άλλους δήμους ή περιφέρειες, η θέση του «bouwmeester» προβλέπεται στη νομοθεσία και δεν εξαρτάται από την επιλογή της περιφερειακής αυτοδιοίκησης, αλλά από την απόφαση του περιφερειακού κοινοβουλίου. Ο ρόλος του BMA αποσκοπεί στον μέγιστο δυνατό αντίκτυπο, καλύπτοντας όλες τις πτυχές της αστικής ανάπτυξης, συμπεριλαμβανομένης της αρχιτεκτονικής, του πολεοδομικού σχεδιασμού, των δημόσιων χώρων και του τοπίου. 

Ο BMA δεν ασχολείται μόνο με έργα, αλλά και με τη διακυβέρνηση και τα εργαλεία που βελτιώνουν διαρθρωτικά την ποιότητα του δομημένου περιβάλλοντος. Αποστολή του είναι να προωθήσει τις φιλοδοξίες των Βρυξελλών όσον αφορά την αστική ανάπτυξη, βοηθώντας, παρέχοντας συμβουλές και ενθαρρύνοντας τους πελάτες του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Στόχος του είναι να ωφελήσει ένα ευρύ κοινό, καθώς επηρεάζει όλους τους κατοίκους της πόλης. Χρησιμοποιεί διάφορα εργαλεία, τα οποία χαρακτηρίζονται πλέον από αυξημένη συμμετοχή του κοινού και ιδιαίτερη έμφαση στην κλιματική αλλαγή. 

Με την πάροδο των ετών, ο ρόλος και οι αρμοδιότητες του BMA έχουν εξελιχθεί. Περιλαμβάνει τέσσερα βασικά εργαλεία ήπιας ισχύος που χρησιμοποιούνται στην πράξη: διαγωνισμούς σχεδιασμού, «επιμελητήρια ποιότητας» (επιτροπές εξέτασης σχεδίων), έρευνα εκ σχεδιασμού και επικοινωνία.

Κριτήρια υψηλής ποιότητας (πλαίσιο, αίσθηση του χώρου, πολυμορφία, ομορφιά)

• Ο BMA λειτουργεί με διατομεακό τρόπο, καθώς συνεργάζεται με διάφορους φορείς και υπηρεσίες που ασχολούνται με την αστική ανάπτυξη των Βρυξελλών και εργάζεται σε διάφορα επίπεδα και τομείς πολιτικής σε ομοσπονδιακό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. 
• Η προσέγγιση της «έρευνας εκ σχεδιασμού» συμβάλλει στη διαμόρφωση ενός έργου στα αρχικά του στάδια και καθορίζει τις μελλοντικές δυνατότητες για κάθε τόπο, πρόγραμμα ή θέμα. Στο πλαίσιο αυτού του εργαλείου, η ομάδα συζητά πώς θα πρέπει να φαίνονται και να λειτουργούν τα πράγματα σε αυτόν τον χώρο. 
• Ο BMA διορίζεται από την κυβέρνηση στο σύνολό της και είναι στην υπηρεσία των πολιτικών υπευθύνων για όλους τους τομείς πολιτικής. Αυτό δείχνει ότι η χωροταξική ποιότητα λαμβάνεται υπόψη/ενσωματώνεται σε όλες τις πτυχές της διακυβέρνησης και της λήψης αποφάσεων και διασφαλίζει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση όσον αφορά τον πολεοδομικό σχεδιασμό και την ανάπτυξη. Η ποιότητα πρέπει να φέρνει κοντά τα πάντα και να συνδέει διαφορετικές πτυχές. 

Διακυβέρνηση και διαχείριση

Στη θέσπιση της θέσης του ΒΜΑ το 2009 συμμετείχαν διάφοροι παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων δημόσιων αρχών από διάφορους τομείς πολιτικής, παραγόντων από τον τομέα του πολιτισμού και της εκπαίδευσης, ακτιβιστών και οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών. 

Πολλοί είναι οι παράγοντες που συμμετέχουν στην τρέχουσα λειτουργία του BMA: δημόσιες αρχές σε όλα τα επίπεδα, ιδιωτικός τομέας και επαγγελματικοί κύκλοι, ο Τύπος, πολιτιστικά και εκπαιδευτικά ιδρύματα, ενώσεις πολιτών. 

Επί του παρόντος υπάρχουν 15 άτομα στην ομάδα του BMA.  

Προϋπολογισμός και χρηματοδότηση

Ο προϋπολογισμός διατίθεται από την Περιφέρεια Βρυξελλών-Πρωτευούσης. Ο προϋπολογισμός καλύπτει μόνο την αμοιβή της ομάδας, συμπεριλαμβανομένων τυχόν γενικών εξόδων. Το 2022 το κόστος ανήλθε σε περίπου 1 500 000 ευρώ για 17 υπαλλήλους. 

Η παρέμβαση του BMA είναι δωρεάν για όσους ζητούν τις υπηρεσίες του. Ωστόσο, δεν καλύπτεται ο προϋπολογισμός που συνδέεται με την υλοποίηση των έργων.

Μεταβιβάσιμες ιδέες

Από το 2000 ο διορισμός των bouwmeester αποτελεί ολοένα και πιο δημοφιλή βέλτιστη πρακτική στο Βέλγιο. Στο εξωτερικό εκδηλώνεται συχνά ενδιαφέρον για τη θέσπιση παρόμοιου ρόλου σε εθνικό επίπεδο (Σουηδία, Εσθονία) και σε επίπεδο δήμου (Κάτω Χώρες, Ρουμανία). 

Συμβουλές από την πόλη: 

• Οι νόμοι και οι κανονισμοί είναι χρήσιμοι ως σημείο εκκίνησης για την ποιότητα του σχεδιασμού. Ωστόσο, απαιτούνται πρόσθετα μέτρα, ιδίως οι πιο άτυπες προσεγγίσεις ήπιας ισχύος στη διακυβέρνηση του ποιοτικού σχεδιασμού. 
• Η ανεξαρτησία στη διακυβέρνηση της ποιότητας του σχεδιασμού είναι σημαντική, καθώς η εμπιστοσύνη ενισχύεται με βάση την επιχειρηματολογία και τη λογοδοσία. Αυτό παρέχει τη δυνατότητα στον BMA να εργάζεται σε διατομεακό επίπεδο, να διαπερνά τα στεγανά και να εργάζεται τόσο εντός όσο και εκτός του συστήματος. 
• Αναπτύξτε έναν ρόλο που θα γεφυρώνει τον κόσμο της δημιουργικότητας και των πολιτών με εκείνον της διοίκησης και της πολιτικής. Ο στόχος δεν είναι μόνο η γεφύρωση από τη βάση προς την κορυφή ή από την κορυφή προς τη βάση, αλλά η απρόσκοπτη αλληλεπίδραση μεταξύ τους.