Główny inwestor: Region Stołeczny Brukseli 

Rok ukończenia: od 2009 r. do teraz

Informacje o mieście/regionie

Bruksela z przeszłości rozwijała się szybko, często bez kompleksowego planowania urbanistycznego. W ostatnich latach priorytetem stały się wysokiej jakości architektura i środowisko zbudowane. W 2009 r. rząd Regionu Stołecznego Brukseli wprowadził stanowisko Bouwmeester Maitre Architecte (BMA) w celu poprawy jakości projektów urbanistycznych w całym mieście. 

Powoływanie mistrzów architektury (bouwmeesters) jest powszechną praktyką w Belgii od 2000 r. Początkowo celem było lepsze organizowanie zamówień publicznych na usługi architektoniczne, z naciskiem na ich odpolitycznienie i profesjonalizację. W praktyce oznaczało to zapewnienie dobrze zorganizowanych konkursów architektonicznych. 

W Brukseli rola BMA szybko jednak ewoluowała, obejmując szerszą misję – poprawę ogólnej jakości architektury i środowiska zbudowanego z wykorzystaniem różnych narzędzi. BMA jest wybierany w drodze otwartego konkursu publicznego, nadzorowanego przez komisję oceniającą z udziałem zewnętrznych ekspertów – na poziomie regionalnym w Regionie Stołecznym Brukseli. Powołanie dotyczy pięcioletniej kadencji. Chociaż mandat ustala rząd Brukseli, BMA zachowuje niezależność, aby wspierać najlepsze architektoniczne i urbanistyczne rozwiązania dla miasta. 

Projekt

Z perspektywy rządowej i administracyjnej Bruksela jest uznawana za jednostkę regionalną. Ze względu na swoją skalę funkcjonuje jednak jako miasto. Dlatego rola BMA ma w Belgii wyjątkowy charakter – łączy poziom lokalny i regionalny. W przeciwieństwie do innych miast lub regionów, stanowisko „bouwmeester” jest uregulowane prawnie i nie zależy od decyzji rządu regionalnego, a od parlamentu regionalnego. Celem BMA jest wywarcie jak największego wpływu na wszystkie aspekty rozwoju urbanistycznego, w tym architekturę, planowanie obszarów miejskich, przestrzenie publiczne i krajobraz. 

Działalność BMA obejmuje nie tylko realizację konkretnych projektów, ale także zarządzanie i narzędzia, które poprawiają jakość środowiska zbudowanego pod względem strukturalnym. BMA wspiera ambicje Brukseli w zakresie rozwoju obszarów miejskich, oferując pomoc, doradztwo i zachęty klientom publicznym i prywatnym. Jego działania mają przynosić korzyści szerokiemu odbiorcy – dotyczą wszystkich mieszkańców miasta. Mistrz Architektury wykorzystuje różnorodne narzędzia, przy czym obecnie nacisk kładzie się na większe zaangażowanie społeczeństwa i poświęca się szczególną uwagę zmianie klimatu. 

Przez lata rola i obowiązki BMA ewoluowały. Obecnie jego działalność opiera się na czterech głównych narzędziach: konkursach projektów architektonicznych, „izbach jakości” (komisjach ds. przeglądu projektów), metodzie „research by design” i komunikacji.

Kryteria wysokiej jakości (kontekst, genius loci, różnorodność, estetyka)

• Działalność BMA charakteryzuje się wielowymiarowością. Współpracuje on z różnorodnymi podmiotami i departamentami zaangażowanymi w rozwój Brukseli, i działa na różnych szczeblach polityki – federalnym, regionalnym i lokalnym. 
• Podejście „research by design” umożliwia nadanie projektowi kształtu na wczesnym etapie i określenie dzięki temu przyszłych możliwości dla danej lokalizacji, danego programu lub tematu. W ramach tego podejścia zespół badaczy analizuje, jak dana przestrzeń powinna wyglądać i funkcjonować. 
• BMA jest powoływany przez cały rząd i zapewnia usługi wszystkim podmiotom odpowiedzialnym za poszczególne obszary poliki. Oznacza to, że jakość przestrzenna jest brana pod uwagę i uwzględniana we wszystkich aspektach zarządzania i podejmowania decyzji. Gwarantuje to kompleksowe podejście do planowania i rozwoju obszarów miejskich. Jakość staje się w ten sposób łącznikiem spajającym wszystkie aspekty planowania. 

Zarządzanie i kierownictwo

W tworzeniu stanowiska BMA w 2009 r. brały udział różne podmioty: władze publiczne z różnych obszarów polityki, instytucje kultury i edukacji, a także aktywiści i organizacje społeczeństwa obywatelskiego. 

Obecnie w działalność BMA również zaangażowane są liczne podmioty: władze publiczne wszystkich szczebli, sektor prywatny i środowiska zawodowe, media, instytucje kulturalne i edukacyjne oraz stowarzyszenia obywatelskie. 

Zespół BMA liczy w chwili obecnej 15 osób.  

Budżet i finansowanie

Budżet BMA zapewnia Region Stołeczny Brukseli. Z budżetu pokrywa się wynagrodzenie zespołu, w tym wszelkie koszty ogólne. W 2022 r. koszt wyniósł około 1,5 mln euro na 17 pracowników. 

Z usług BMA można korzystać bezpłatnie. Należy jednak pamiętać, że budżet nie obejmuje kosztów realizacji projektów.

Co warto wiedzieć

Od 2000 r. można zaobserwować rosnącą popularność powoływania bouwmeesters w Belgii, gdzie model ten stał się uznaną najlepszą praktyką. Za granicą dają się zauważyć regularne oznaki zainteresowania wprowadzeniem podobnej funkcji na poziomie krajowym (Szwecja, Estonia) i miejskim (Holandia, Rumunia). 

Wskazówki ze strony miasta: 

• Przepisy i regulacje stanowią ważny punkt wyjścia dla jakości projektowania. Zarządzanie tą jakością wymaga dodatkowych narzędzi, w tym bardziej nieformalnego podejścia opartego na sile przekonywania.  
• Niezależność w zarządzaniu jakością projektowania ma fundamentalne znaczenie – buduje zaufanie dzięki rzetelnej argumentacji i odpowiedzialności. Niezależność pozwala BMA na przekrojową pracę, przełamywanie stereotypów i działanie zarówno w ramach systemu, jak i poza nim. 
• Funkcja BMA stanowi pomostem między światem kreatywności i obywateli a światem administracji i polityki. Celem nie jest działanie wyłącznie oddolne lub odgórne, ale płynna interakcja między tymi dwoma sferami.