Αρχιτεκτονικά γραφεία: JSC Vilniaus Planas

Κύριος χορηγός: Δήμος της πόλης Βίλνιους

Έτος ολοκλήρωσης: 2022

Υλικά: ξύλο

Συνολική έκταση: 1 281 m2

Ωφέλιμο εμβαδόν δαπέδου 242 m2

Βραβεία: Ευρωπαϊκό Βραβείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2022

Γενικές πληροφορίες για την πόλη/περιφέρεια

Το Βίλνιους έχει καθορίσει «10 αρχές για την ποιοτική αρχιτεκτονική στο Βίλνιους», οι οποίες είναι σημαντικές για τη διαμόρφωση της μελλοντικής εικόνας της πόλης και την ποιότητα ζωής της. Δύο από τις αρχές αυτές αποσκοπούν στη διατήρηση και την επαναχρησιμοποίηση ιστορικών κτιρίων και αντικειμένων πολιτιστικής κληρονομιάς και ζητούν να αναπτυχθεί η πόλη με πιο βιώσιμο τρόπο.

Το Užupis, το παλαιότερο ιστορικό προάστιο του Βίλνιους, χαρακτηρίστηκε ως περιοχή προτεραιότητας στο γενικό πολεοδομικό σχέδιο του δήμου του Βίλνιους και στο σχέδιο διαχείρισης της παλιάς πόλης του Βίλνιους. Περιλαμβάνει ένα εξαιρετικό δείγμα αρχιτεκτονικής κληρονομιάς με βασικό δομικό στοιχείο το ξύλο: την κατοικία της οδού Polocko 52. Θεωρείται ένα από τα πιο όμορφα ιστορικά ξύλινα κτίρια στο Βίλνιους και ήταν εγκαταλελειμμένη για δεκαετίες, με αποτέλεσμα να έχει υποστεί σημαντικές φθορές.

Ωστόσο, το 2019 ο δήμος του Βίλνιους αποφάσισε να αποκαταστήσει το κτίριο και να δημιουργήσει ένα νέο πολιτιστικό ίδρυμα, το Μουσείο Αστικής Αρχιτεκτονικής Ξύλου (MUWA), ως πολιτιστική υποδομή που ανταποκρίνεται στις ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας.

Λύση

Η κατοικία, η οποία κατασκευάστηκε τον 19ο αιώνα, αποτελεί παράδειγμα αστικής αρχιτεκτονικής ξύλου με απαράμιλλα σκαλίσματα στην πρόσοψη.

Οι εργασίες αποκατάστασης, οι οποίες υλοποιήθηκαν από διεπιστημονική ομάδα ξυλουργών, ερευνητών της αρχιτεκτονικής πολυχρωμίας και συντηρητών, αποσκοπούσαν στη διατήρηση της αυθεντικότητας του κτιρίου. Διατηρήθηκε το 80 % των αρχικών στοιχείων εξωτερικής διακόσμησης και το 70 % των αυθεντικών τοίχων και κατασκευών. Για να περιοριστεί η χρήση νέων υλικών, η ομάδα χρησιμοποίησε δομικά στοιχεία από άλλα κατεδαφισμένα ξύλινα κτίρια, όταν δεν ήταν δυνατό να διασωθούν τα δομικά στοιχεία της αρχικής κατοικίας.

Η διακόσμηση των εσωτερικών τοίχων διατηρήθηκε και αποκαταστάθηκε εν μέρει σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας για την πολυχρωμία.

Το MUWA προωθεί την αρχιτεκτονική με κύριο δομικό στοιχείο το ξύλο ως βιώσιμη λύση, φιλική προς το περιβάλλον και αναπόσπαστο μέρος της σύγχρονης πόλης. Το μουσείο παρουσιάζει μια έκθεση που συνδέει το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της αστικής αρχιτεκτονικής του ξύλου στον κόσμο, καθώς και έργα τοπικών καλλιτεχνών και φοιτητών και αποφοίτων της Ακαδημίας Καλών Τεχνών του Βίλνιους.

Δημιούργησε επίσης ένα κέντρο διαβούλευσης το οποίο διαθέτει βάση δεδομένων τεχνιτών, για να βοηθήσει τους ιδιοκτήτες και τους ενοίκους ξύλινων κτιρίων στο Βίλνιους να μάθουν πώς να συντηρούν και να διατηρούν τα σπίτια τους κατά τρόπο βιώσιμο και με ευαισθησία ως προς την ιστορία του τόπου.

Η ανακαίνιση της κατοικίας ενέπνευσε ένα παρόμοιο έργο στο Šnipiškės, ένα άλλο προάστιο του Βίλνιους, όπου σχεδιάζεται ένας πειραματικός κόμβος ιστορικής και σύγχρονης αρχιτεκτονικής του ξύλου.

Κριτήρια υψηλής ποιότητας (πλαίσιο, αίσθηση του χώρου, πολυμορφία, ομορφιά)

Με το Μουσείο Αστικής Αρχιτεκτονικής Ξύλου, ο δήμος διαχειρίστηκε τη βιώσιμη αποκατάσταση και αναδιαμόρφωση μιας ιστορικής ξύλινης κατοικίας, δίνοντας το παράδειγμα για τη χώρα και την ευρύτερη περιοχή της Βαλτικής.

Οι δραστηριότητες του μουσείου συμβάλλουν στην ευαισθητοποίηση των κατοίκων και των επισκεπτών σχετικά με την αισθητική και τη σύγχρονη χρήση της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς με βασικό δομικό στοιχείο το ξύλο, επαναφέροντας στο αστικό τοπίο τα ιστορικά κτίρια που έχουν χτιστεί με βάση το ξύλο.

Το μουσείο δημοσίευσε κατάλογο των αρχικών δομικών στοιχείων της αρχιτεκτονικής ξύλου στο Βίλνιους και διοργάνωσε δύο διεθνή συνέδρια: για τη σύγχρονη αρχιτεκτονική ξύλου (2022) και για την κληρονομιά της αρχιτεκτονικής του ξύλου στις πόλεις (2023).

Από τότε που άνοιξε, το μουσείο αποτελεί σημείο συνάντησης για τους ανθρώπους της περιοχής. Το κέντρο διαβούλευσης έχει ήδη βοηθήσει περίπου 100 πολίτες στη συντήρηση και την αποκατάσταση ξύλινων κτιρίων.

Από καλλιτεχνική άποψη, η κατοικία διαθέτει αυθεντικά υλικά και μορφές από το τέλος του 19ου αιώνα. Η μοναδική της διακόσμηση την κάνει να ξεχωρίζει από άλλες ξύλινες κατοικίες της εποχής, προσδίδοντάς της τον χαρακτήρα κατοικίας των προαστίων.

Το μουσείο είναι ένα επιτόπου παράδειγμα διατήρησης της κληρονομιάς της αρχιτεκτονικής ξύλου, το οποίο ενισχύει την οπτική ταυτότητα του Užupis και αποτελεί αναγνωρίσιμο και αγαπημένο μέρος για τους κατοίκους του Βίλνιους.

Προγραμματισμός και διαχείριση 

Έξι εκπρόσωποι του δήμου της πόλης του Βίλνιους από το Τμήμα Πολιτισμού, το Τμήμα Διατήρησης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, και το Τμήμα Διαχείρισης Έργων.

Ο διευθυντής της Διεύθυνσης Μουσείων Μνήμης του Βίλνιους

Τρεις υπάλληλοι από το Μουσείο Αστικής Αρχιτεκτονικής Ξύλου.

Την τεχνική επίβλεψη ανέλαβε η εταιρεία JSC Vilniaus vystymo kompanija.

Προϋπολογισμός και χρηματοδότηση 

Η συνολική αξία του έργου ανέρχεται σε 1 183 597 ευρώ, από τα οποία 506 991,18 ευρώ χορηγήθηκαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Προτεραιότητα 7 «Προώθηση της ποιοτικής απασχόλησης και συμμετοχή στην αγορά εργασίας» του επιχειρησιακού προγράμματος επένδυσης κεφαλαίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης), και 676 606,63 ευρώ από τον δήμο της πόλης του Βίλνιους.

Μεταβιβάσιμες ιδέες

1. Επενδύστε σημαντικό χρόνο και πόρους στην τεκμηρίωση και την έρευνα, συμπεριλαμβανομένων αρχιτεκτονικών αξιολογήσεων, ιστορικής έρευνας και επιτόπιων ερευνών. Με τον τρόπο αυτό θα διασφαλιστεί ότι το έργο συνάδει με τον αρχικό σχεδιασμό και την πολιτιστική αξία του κτιρίου.
2. Συνάψτε συνεργασίες με ειδικευμένους τεχνίτες και ειδικούς στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς οι οποίοι διαθέτουν πιστοποιητικά διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς και εμπειρογνωσία σε τεχνολογίες παραδοσιακών κατασκευών και χειροτεχνιών για τη διατήρηση της αυθεντικότητας κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης.
3. Δώστε προτεραιότητα στη βιωσιμότητα και την αυθεντικότητα με τη χρήση υφιστάμενων υλικών και περιορίστε στο ελάχιστο δυνατό την προσθήκη νέων στοιχείων. Προσπαθήστε να επιτύχετε ισορροπία μεταξύ της διατήρησης και των σύγχρονων απαιτήσεων, διασφαλίζοντας ότι το κτίριο παραμένει λειτουργικό, και ταυτόχρονα πιστό στις ιστορικές και πολιτιστικές ρίζες του.