Αρχιτεκτονικά γραφεία: Lacaton & Vassal architectes, Frédéric Druot Architecture και Christophe Hutin Architecture

Κύριος χορηγός: Μητροπολιτική ζώνη του Bordeaux

Έτος ολοκλήρωσης: 2017

Υλικά: σκυρόδεμα, γυαλί, πολυκαρβονικό πλαστικό

Συνολική έκταση: 23 745 m2

Βραβεία:

• Βραβείο αρχιτεκτονικής Simon «Living places» 2016: νικητής
• Βραβείο Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης 2019 — Βραβείο «Mies van der Rohe»: νικητής

Γενικές πληροφορίες για την πόλη/περιφέρεια

Το Grand Parc, το οποίο βρίσκεται σε απόσταση 800 μέτρων από το ιστορικό κέντρο της πόλης, είναι ένα συγκρότημα 4 000 κατοικιών (ουρανοξύστες 22 ορόφων και μπαρ) που έχει χαρακτηριστεί «Remarkable contemporary architecture».

Οι σκέψεις σχετικά με το μέλλον της συνοικίας Grand Parc ξεκίνησαν το 2011. Η διαδικασία αυτή περιλάμβανε δημόσια διαβούλευση, προπαρασκευαστική μελέτη και συντονισμένο σχέδιο δράσης μεταξύ του δήμου, της μητροπολιτικής περιοχής, των χορηγών (Aquitanis, InCité, CDC Habitat) και της πολυκλινικής Bordeaux Nord Aquitaine.

Το αποτέλεσμα ήταν ένα ολοκληρωμένο έργο για την αποκατάσταση 3 500 κατοικιών, την κατεδάφιση 56 κατοικιών και την κατασκευή άλλων 1 000, την κατασκευή και αποκατάσταση δημόσιων εγκαταστάσεων (βρεφονηπιακοί σταθμοί, γυμναστήρια, κοινόχρηστοι χώροι), καθώς και για την αναδιάρθρωση και την αναβάθμιση δημόσιων χώρων. Οι προσπάθειες αυτές θα αποκαταστήσουν την ικανότητα αυτής της εργατικής συνοικίας να προσελκύσει νέους κατοίκους, αποκαλύπτοντας τα χαρακτηριστικά της.

Τα 3 συγκροτήματα 530 κοινωνικών κατοικιών «Gounod, Haendel and Ingres — G,H,I» κατασκευάστηκαν την περίοδο 1954-1975. Χρειάζονταν ανακαίνιση αφότου αποκλείστηκε το ενδεχόμενο κατεδάφισής τους. Η Aquitanis, που είναι ο φορέας κοινωνικής στέγασης στη μητροπολιτική περιοχή, με την υποστήριξη του δήμου του Bordeaux και της μητροπολιτικής περιοχής του Bordeaux, αποφάσισε να τις μετατρέψει και να τις καταστήσει πιο βιώσιμες, βελτιώνοντας παράλληλα την ποιότητα ζωής των κατοίκων με περιορισμένο κόστος.

Λύση

Το πρώτο βήμα ήταν η επέκταση της υφιστάμενης δομής. Στα κτίρια προστέθηκαν χειμερινοί κήποι και μπαλκόνια, ώστε να προσφέρουν στους κατοίκους φως και επιπλέον χώρο 30m², ο οποίος είναι προσβάσιμος από μεγάλες συρόμενες γυάλινες μπαλκονόπορτες που συνδέουν κάθε δωμάτιο με τον χειμερινό κήπο. Οι αλλαγές αυτές πρόσφεραν έναν ευχάριστο ιδιωτικό ημιυπαίθριο χώρο, ενώ παράλληλα βελτίωσαν την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων.

Πίσω από τις νέες τζαμαρίες από το πάτωμα έως την οροφή, οι θερμομονωτικές κουρτίνες παρέχουν επιπλέον μόνωση. Από την άλλη πλευρά, συναρμολογήθηκε μια ανάλαφρη πρόσοψη από διαφανή, κυματοειδή πολυκαρβονικά φύλλα και γυαλί σε πλαίσια αλουμινίου, στα οποία προστέθηκαν ανακλαστικές ηλιακές κουρτίνες. Στο εσωτερικό των διαμερισμάτων αναβαθμίστηκαν τα λουτρά και οι ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις. Στους εξωτερικούς χώρους κατασκευάστηκαν νέοι ανελκυστήρες, δημιουργήθηκαν αίθουσες εισόδου και βελτιώθηκαν οι κήποι.

Ο κατάλληλος σχεδιασμός και προγραμματισμός, καθώς και η χρήση προκατασκευασμένων δομικών μονάδων κατέστησαν δυνατή την ανακαίνιση κάθε διαμερίσματος εντός 12-16 ημερών, ώστε οι ένοικοι να μπορούν να παραμείνουν στην κατοικία τους κατά τη διάρκεια των εργασιών.

Κριτήρια υψηλής ποιότητας (πλαίσιο, αίσθηση του χώρου, πολυμορφία, ομορφιά)

• Ο μετασχηματισμός των κατοικιών βελτιστοποιεί τις διαστάσεις, το φως, τη θέα και την άνεση των διαμερισμάτων, χωρίς να τροποποιεί την υφιστάμενη διαρθρωτική οργάνωση, σύμφωνα με το καθεστώς παγκόσμιας κληρονομιάς «Bordeaux, Port of the Moon».
• Η διατήρηση των υφιστάμενων κτιρίων χωρίς εκτέλεση εντατικών εργασιών σήμαινε ότι το έργο θα μπορούσε να επικεντρώσει τον προϋπολογισμό στις επεκτάσεις, δεδομένου ότι αυτές ήταν καίριας σημασίας για τη βελτίωση της ποιότητας των κατοικιών με σημαντικό και βιώσιμο τρόπο.
• Περισσότερα από 1 000 άτομα συμμετείχαν στη διαβούλευση για να βοηθήσουν στον προσδιορισμό των προσδοκιών των ενοίκων και των χρηστών. Η Aquitanis όρισε διαμεσολαβητή για τη διευκόλυνση της επικοινωνίας μεταξύ των ενοίκων και της ομάδας του έργου.
• Η καινοτόμος ανακαίνιση βελτίωσε ριζικά τον χώρο και την ποιότητα ζωής των ενοίκων του, χωρίς συμβιβασμούς.
• Η ανάπλαση αποσκοπούσε στην αλλαγή της εικόνας της γειτονιάς και στη διατήρηση της προσφοράς οικονομικά προσιτής στέγασης, και παράλληλα στην ποικιλομορφία του προφίλ των κατοίκων της.

Διακυβέρνηση και διαχείριση

Η προώθηση της ποιότητας σε επίπεδο αρχιτεκτονικής, αστικού τοπίου, διαμόρφωσης χώρου και κληρονομιάς, αποτελεί προτεραιότητα για τη μητροπολιτική περιοχή και τον δήμο του Bordeaux. Κατοχυρώνεται στο συμπληρωματικό σχέδιο δράσης του σχεδίου διαχείρισης για το Bordeaux, Port of the Moon, που έχει χαρακτηριστεί μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς από το 2007.

Το σχέδιο ανάπλασης του Grand Parc δρομολογήθηκε από τη μητροπολιτική περιοχή του Bordeaux και τον δήμο του Bordeaux, με την υποστήριξη της Aquitanis.

Ο δήμος συγκρότησε μια ομάδα έργου, επικουρούμενη από έναν σχεδιαστή τοπίου και έναν αρχιτέκτονα, ο οποίος παρακολουθεί τις διάφορες εργασίες που εκτελούνται στην περιοχή. Η ομάδα αυτή διασφαλίζει ότι τα έργα συνάδουν με τους στόχους που έχουν καθοριστεί συλλογικά για την αναβάθμιση του Grand Parc και ότι σέβονται τα χαρακτηριστικά του αστικού τοπίου και της κληρονομιάς του.

Για την υλοποίηση του έργου εργάστηκαν περίπου 30 άτομα σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης: τμήματα αστικής ανάπτυξης, πολεοδομικού σχεδιασμού και στέγασης, η τοπική επιτροπή της UNESCO στο Bordeaux, ένας αρχιτέκτονας με συμβουλευτικό ρόλο και η ομάδα του έργου.

Προϋπολογισμός και χρηματοδότηση

35 εκατομμύρια ευρώ για την ανακαίνιση των υφιστάμενων κατοικιών

• η Aquitanis διέθεσε το 77,9 % του προϋπολογισμού (27,65 εκατομμύρια ευρώ)
• η μητροπολιτική περιοχή του Bordeaux το 17,7 % (6,2 εκατομμύρια ευρώ)
• η περιφέρεια Nouvelle Aquitaine το 2,3 % (795 000 ευρώ)
• το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης το 2,1 % (737 000 ευρώ).

1,6 εκατομμύρια ευρώ για νέες κατοικίες

• η Aquitanis διέθεσε το 94,5 % του προϋπολογισμού (1,525 εκατομμύρια ευρώ)
• η μητροπολιτική περιοχή του Bordeaux το 4,8 % (76 800 ευρώ)
• η Action Logement (ομάδα που συγκροτήθηκε από τη γαλλική κυβέρνηση με οργανώσεις κοινωνικών εταίρων για τη στήριξη της πρόσβασης στη στέγαση) το 0,7 % (12 000 ευρώ).

Μεταβιβάσιμες ιδέες

Ο μετασχηματισμός της συνοικίας GHI αντικατοπτρίζει μια ευρηματική πρακτική διατήρησης και καταδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο η αρχιτεκτονική δημιουργία μπορεί να παρατείνει την ιστορία ενός κτιρίου ή ενός αστικού συνόλου, μεταμορφώνοντάς το με σημαντικό τρόπο. Αποδεικνύει επίσης ότι, όταν υπάρχει ανοικτό πνεύμα και δημιουργικότητα, η αρχιτεκτονική κληρονομιά του 20ού αιώνα μπορεί να ανταποκριθεί στις σημερινές ανάγκες, ώστε να αποφευχθούν δαπανηρές και επιβλαβείς για το περιβάλλον κατεδαφίσεις.

Συμβουλές από την πόλη

• Στο πλαίσιο της κλιματικής κρίσης και της έλλειψης πόρων, η κατεδάφιση δεν μπορεί πλέον να θεωρείται επιλογή.
• Προτού δρομολογήσετε έργο ανάπλασης αυτής της κλίμακας, εξετάστε τα οφέλη του σε αστικό και κοινωνικό επίπεδο. Αυτά τα έργα συνεπάγονται κόστος αλλά και υψηλή κοινωνική, περιβαλλοντική και πολιτιστική αξία.
• Η δημόσια διαβούλευση είναι απαραίτητη σε έργα που αφορούν κτίρια πολιτιστικής κληρονομιάς. Η τοπική αίσθηση του χώρου και η κοινή ιστορία είναι τα στοιχεία που θα τροφοδοτήσουν το έργο σας.