Biura architektoniczne: Lacaton & Vassal architectes, Frédéric Druot Architecture i Christophe Hutin Architecture

Główny inwestor: Metropolia Bordeaux

Rok ukończenia: 2017

Materiał: drewno, szkło, poliwęglan

Powierzchnia całkowita: 23 745 m²

Nagrody:

• Nagroda Simon Architecture Prize 2016 w kategorii „Living Places” zwycięstwo
• Nagroda Unii Europejskiej w dziedzinie współczesnej architektury za 2019 r. (nagroda im. Mies van der Rohe’a: zwycięstwo

Informacje o mieście/regionie

Położony 800 metrów od historycznego centrum miasta Grand Parc jest kompleksem mieszkaniowym obejmującym 4 tys. lokali (22-piętrowe wieżowce oraz bloki) i jest określany mianem „wyjątkowej architektury współczesnej”.

Proces refleksji nad przyszłością dzielnicy Grand Parc rozpoczął się w 2011 r. Obejmował konsultacje publiczne, badania przygotowawcze i skoordynowany plan działania miasta, metropolii, darczyńców (Aquitanis, InCité, CDC Habitat) oraz polikliniki Bordeaux Nord Aquitaine.

W efekcie opracowano globalny projekt renowacji 3,5 tys. lokali mieszkalnych, wyburzenia 56 mieszkań i budowy tysiąca kolejnych, budowy i renowacji placówek publicznych (żłobków, obiektów sportowych, domów kultury) oraz restrukturyzacji i zmiany przeznaczenia przestrzeni publicznej. Za sprawą tych działań dzielnica robotnicza odzyska zdolność do przyciągnięcia nowych mieszkańców, a jej walory nabiorą nowego wyrazu.

Omawiane trzy bloki z 530 mieszkaniami socjalnymi „Gounod, Haendel i Ingres – G, H, I” zbudowano w latach 1954–1975. Po podjęciu decyzji o niewyburzaniu ich konieczne było przeprowadzenie renowacji. Aquitanis, przedsiębiorstwo metropolitalne zarządzające mieszkaniami socjalnymi, przy wsparciu miasta Bordeaux i metropolii Bordeaux, postanowiło je przekształcić i uczynić bardziej zrównoważonymi, poprawiając zarazem jakość życia mieszkańców za niewielki koszt.

Projekt

Pierwszym krokiem była rozbudowa istniejącej konstrukcji. Do budynków dobudowano ogrody zimowe i balkony, zapewniając mieszkańcom światło i dodatkowe 30 m² przestrzeni, do której prowadzą duże, przeszklone drzwi przesuwne łączące każde pomieszczenie z ogrodem zimowym. Dzięki tym zmianom stworzono komfortową, półotwartą prywatną przestrzeń, poprawiając jednocześnie charakterystykę energetyczną budynków.

Dodatkową izolację zapewniają umieszczone za nowymi, sięgającymi od podłogi do sufitu przeszkleniami, kurtyny termiczne. Po drugiej stronie zainstalowano lekką fasadę z przezroczystych, falistych paneli poliwęglanowych i szkła w aluminiowych ramach, które wyposażono w odbijające światło zasłony przeciwsłoneczne. W mieszkaniach zmodernizowano łazienki i instalację elektryczną. Na zewnątrz zainstalowano nowe windy, zbudowano lobby, ulepszono ogrody.

Odpowiednie planowanie i harmonogram oraz wykorzystanie prefabrykowanych modułów pozwoliło na odnowienie każdego mieszkania w ciągu 12–16 dni, dzięki czemu mieszkańcy nie musieli opuszczać swoich lokali podczas prac.

Kryteria wysokiej jakości (kontekst, genius loci, różnorodność, estetyka)

• Dzięki przekształceniu budynków mieszkalnych zoptymalizowano wymiary, oświetlenie, widoki z okien i wygodę mieszkań, bez modyfikowania istniejącej organizacji konstrukcyjnej, zgodnie ze statusem Światowego Dziedzictwa Portu Księżycowego w Bordeaux.
• Za sprawą zachowania istniejących budynków bez przeprowadzania ciężkich prac możliwe było przeznaczenie budżetu przede wszystkim na rozbudowę, która odegrała pierwszorzędną rolę, prowadząc do znaczącej i zrównoważonej poprawy jakości lokali mieszkaniowych.
• W konsultacjach, które zorganizowano, aby lepiej określić oczekiwania mieszkańców i użytkowników, wzięło udział ponad tysiąc osób. Przedsiębiorstwo Aquitanis wyznaczyło mediatora, aby ułatwić komunikację między najemcami a zespołem ds. projektu.
• Innowacyjna renowacja radykalnie poprawiła warunki przestrzenne i jakość życia mieszkańców, bez żadnych kompromisów.
• Rewitalizacja miała na celu zmianę wizerunku dzielnicy i utrzymanie podaży przystępnych cenowo mieszkań przy jednoczesnym zróżnicowaniu profilu mieszkańców.

Zarządzanie i kierownictwo

Promowanie jakości architektury, przestrzeni miejskich, krajobrazu i dziedzictwa stanowi priorytet dla metropolii i miasta Bordeaux, zapisany w uzupełniającym planie działania dołączonym do planu zarządzania dla Portu Księżycowego w Bordeaux, obiektu figurującego na liście światowego dziedzictwa od 2007 r.

Plan rewitalizacji Grand Parc zainicjowały Bordeaux Métropole i miasto Bordeaux, przy wsparciu przedsiębiorstwa Aquitanis.

Miasto powołało zespół ds. projektów wspomagany przez projektanta krajobrazu i architekta, który monitoruje różnorodne działania realizowane na terenie dzielnicy. Zespół ten dba o to, aby projekty były zgodne ze wspólnie określonymi celami modernizacji Grand Parc i uwzględniały jego cechy urbanistyczne oraz związane z dziedzictwem kulturowym.

Nad wdrożeniem projektu pracowało około 30 pracowników lokalnej administracji: wydziały rozwoju obszarów miejskich i planowania przestrzeni miejskiej oraz mieszkalnictwa, Lokalny Komitet UNESCO w Bordeaux, architekt konsultant oraz zespół ds. projektów.

Budżet i finansowanie

35 mln euro na renowację istniejących budynków mieszkalnych

• Przedsiębiorstwo Aquitanis sfinansowało 77,9 proc. budżetu (27,65 mln euro)
• Metropolia Bordeaux zapewniła 17,7 proc. (6,2 mln euro)
• Region Nouvelle Aquitaine – 2,3 proc. (795 000 euro)
• Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego – 2,1 proc. (737 000 euro).

1,6 mln euro na nowe mieszkania

• Przedsiębiorstwo Aquitanis sfinansowało 94,5 proc. budżetu (1,525 mln euro)
• Metropolia Bordeaux zapewniła 4,8 proc. (76 800 euro)
• Action Logement (grupa utworzona przez rząd francuski z partnerami społecznymi w celu wspierania dostępu do mieszkań) – 0,7 proc. (12 000 euro).

Co warto wiedzieć

Transformacja GHI jest przykładem zastosowania pomysłowej praktyki konserwacji i pokazuje, w jaki sposób kreacja architektoniczna może przedłużyć cykl życia budynku lub zespołu urbanistycznego, przekształcając go jednocześnie w znaczący sposób. Dowodzi ponadto, że dzięki otwartości i kreatywności dwudziestowieczne dziedzictwo architektoniczne może zaspokoić potrzeby dnia dzisiejszego, pozwalając uniknąć kosztownych i szkodliwych dla środowiska wyburzeń.

Wskazówki ze strony miasta

• W kontekście kryzysu klimatycznego i niedoboru zasobów rozbiórka nie może już być uważana za rozwiązanie.
• Przed przystąpieniem do projektu rewitalizacji na taką skalę należy rozważyć płynące z niego korzyści na poziomie miejskim i społecznym. Taki projekt wiąże się z kosztami, ale także z wysoką wartością dla społeczeństwa, środowiska i dziedzictwa.
• W przypadku projektów dotyczących budynków zabytkowych niezbędne są konsultacje publiczne. Na projekt tego rodzaju ma wpływ lokalne poczucie miejsca i wspólna historia jego mieszkańców.