Architectenbureaus: Lacaton & Vassal architectes, Frédéric Druot Architecture en Christophe Hutin Architecture

Belangrijkste sponsor: Bordeaux Métropole

Jaar van voltooiing: 2017

Materialen: beton, glas, polycarbonaat

Oppervlakte: 23 745 m²

Prijzen:

• Living places Simon Architecture Prize 2016: winnaar
• Prijs van de Europese Unie voor hedendaagse architectuur 2019 — Mies van der Rohe-prijs: winnaar

Stad/regio

Grand Parc bevindt zich op 800 meter van het historische centrum van de stad en is een complex met 4 000 woningen (torens met 22 verdiepingen en blokken) dat als “bijzondere moderne architectuur” wordt aangemerkt.

Het nadenken over de toekomst van de wijk Grand Parc begon in 2011. Dit proces omvatte openbare raadplegingen, een voorbereidend onderzoek en een gecoördineerd actieplan van de stad, de metropoolregio, donateurs (Aquitanis, InCité, CDC Habitat) en de Bordeaux Nord Aquitaine Polyclinic.

Het resultaat hiervan was een globaal project om 3 500 woningen te saneren, 56 woningen te slopen en 1 000 nieuwe woningen te bouwen, openbare voorzieningen (crèche, sportzalen, gemeenschapszalen) te bouwen en te herstellen en openbare ruimten te herstructureren en een nieuwe functie te geven. Met deze inspanningen zou deze volksbuurt met haar kwaliteiten nieuwe inwoners kunnen aantrekken.

De drie blokken met 530 sociale woningen, “Gounod, Haendel and Ingres — G,H,I”, werden tussen 1954 en 1975 gebouwd. Omdat het slopen hiervan werd uitgesloten, moesten zij worden gerenoveerd. Aquitanis, de socialewoningcoöperatie van de metropoolregio, besloot deze blokken met steun van de stad Bordeaux en Bordeaux Métropole te transformeren en duurzamer te maken, terwijl de levenskwaliteit van de inwoners tegen beperkte kosten werd verbeterd.

Oplossing

De eerste stap bestond in het uitbreiden van de bestaande structuur. Er werden wintertuinen en balkons aan de gebouwen bevestigd, zodat bewoners meer licht en 30 m² meer ruimte kregen, die beschikbaar werd gemaakt via grote glazen schuifdeuren, waarmee elke kamer met de wintertuin werd verbonden. Deze veranderingen zorgden voor een aangename eigen semi-buitenruimte, terwijl de energieprestaties van de gebouwen werden verbeterd.

Achter het nieuwe glas, dat van de vloer tot het plafond strekt, wordt met thermische gordijnen voor extra isolatie gezorgd. Aan de andere kant werd een lichte gevel van transparante, gegolfde panelen van polycarbonaat en glas in aluminium frames gemonteerd, met reflecterende zonnegordijnen. In de appartementen werden de badkamers en elektrische installatie vernieuwd. Buiten werden nieuwe liften gebouwd en toegangshallen gecreëerd en werden de tuinen verbeterd.

Dankzij een goede planning en het gebruik van geprefabriceerde modules kon elk appartement in 12 tot 16 dagen worden gerenoveerd, zodat de bewoners tijdens de werkzaamheden in hun woning konden blijven.

Criteria voor een hoge kwaliteit (context, eigenheid, diversiteit, schoonheid)

• Met de transformatie van de woningen zijn de dimensies, het licht, het uitzicht en het comfort van de appartementen geoptimaliseerd, zonder de bestaande structuur te veranderen, in overeenstemming met de werelderfgoedstatus van “Bordeaux, Port de la Lune”.
• Omdat de bestaande gebouwen in stand werden gehouden, zonder zware werkzaamheden uit te voeren, kon de begroting voor het project worden gebruikt voor de uitbreidingen, aangezien deze cruciaal waren om de kwaliteit van de woningen op significante en duurzame wijze te verbeteren.
• Meer dan 1 000 mensen namen deel aan de raadpleging om de verwachtingen van bewoners en gebruikers te helpen vaststellen. Aquitanis wees een bemiddelaar aan om de communicatie tussen de huurders en het projectteam te vereenvoudigen.
• De innovatieve renovatie heeft de ruimte en de levenskwaliteit van de bewoners ervan aanzienlijk verbeterd, zonder ergens op in te boeten.
• Met het herstel moest het imago van de buurt worden veranderd en moest het aanbod aan betaalbare huisvesting in stand worden gehouden, terwijl het profiel van de bewoners werd gediversifieerd.

Governance en beheer

Het bevorderen van de kwaliteit van de architectuur, het leven in de stad, het landschap en het erfgoed is een prioriteit voor de stad en de metropoolregio Bordeaux. Dit is verankerd in het aanvullende actieplan van het beheersplan van Bordeaux, Port de la Lune, dat sinds 2007 op de werelderfgoedlijst staat.

Het initiatief voor het herstelplan voor Grand Parc werd genomen door Bordeaux Métropole en de stad Bordeaux, met de steun van Aquitanis.

De stad stelde een projectteam samen, dat ondersteuning kreeg van een landschapsontwerper en een architect die toezicht houdt op de verschillende werkzaamheden in de wijk. Dit team zorgt ervoor dat de projecten in overeenstemming zijn met de gezamenlijke overeengekomen doelstellingen voor de transformatie van Grand Parc en dat de stedelijke en erfgoedkenmerken worden geëerbiedigd.

Binnen het lokale bestuur werken ongeveer dertig mensen aan het project: afdelingen voor stadsontwikkeling en stadsplanning en huisvesting, het lokaal Unesco-comité van Bordeaux, een architect die advies verleent en het projectteam.

Begroting en financiering

35 miljoen EUR voor de renovatie van de bestaande woningen:

• Aquitanis verstrekte 77,9 % van de begroting (27,65 miljoen EUR).
• De metropoolregio Bordeaux verstrekte 17,7 % (6,2 miljoen EUR) van het bedrag.
• De regio Nouvelle-Aquitaine verstrekte 2,3 % (795 000 EUR).
• 2,1 % van de begroting (737 000 EUR) was afkomstig uit het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling.

1,6 miljoen EUR voor nieuwe woningen:

• Aquitanis verstrekte 94,5 % van de begroting (1,525 miljoen EUR).
• De metropoolregio Bordeaux verstrekte 4,8 % (76 800 EUR) van het bedrag.
• Action Logement (een door de Franse overheid samen met sociale partnerorganisaties opgerichte groep voor steun bij toegang tot huisvesting) verstrekte 0,7 % (12 000 EUR).

Overdraagbare ideeën

Met de transformatie van GHI wordt een vindingrijke praktijk van instandhouding tot uiting gebracht en wordt getoond hoe architectonische creaties het verhaal van een gebouw of stedelijk geheel kunnen uitbreiden, terwijl dit op significante wijze wordt getransformeerd. De transformatie bewijst ook dat architectonisch erfgoed uit de twintigste eeuw met openheid en creativiteit in overeenstemming kan worden gebracht met de behoeften van nu, zodat een dure sloop, die schadelijk is voor het milieu, kan worden voorkomen.

Tips van de stad:

• Slopen kan, gezien de klimaatcrisis en de hulpbronnenschaarste, niet langer als optie worden beschouwd.
• Voordat een herstelproject met een dergelijke omvang kan worden gestart, moet worden nagedacht over de voordelen ervan op stedelijk en sociaal niveau. Aan dergelijke projecten hangt een prijskaartje, maar ze zijn ook van grote waarde voor het sociale leven, het milieu en het erfgoed.
• Openbare raadpleging is onmisbaar bij een project dat erfgoed betreft. Het lokale gevoel van identificatie en de gedeelde geschiedenis zullen de basis voor het project vormen.