Architectenbureau: Antonio Alvarez-Cienfuegos, via een prijsvraag die werd georganiseerd door het Colegio Oficial de Arquitectos de Extremadura (COADE)

Belangrijkste sponsor: Pueblos con futuro — Programma via de provinciale autoriteit van Cáceres

Jaar van voltooiing: lopend

Oppervlakte:  3 300,50 m²

Stad/regio

Cáceres staat sinds 1986 op de werelderfgoedlijst van Unesco. Het Santiagoplein is een populaire plek onder religieuze inwoners, andere omwonenden en toeristen en biedt talrijke culturele en vrijetijdsactiviteiten.

Verenigingen van omwonenden uitten echter steeds vaker zorgen over de achteruitgang en marginalisatie van dit gebied, dat van buitengewone waarde is wat architectuur en erfgoed betreft.

De overheid besloot in 2022 om het plein te verbeteren. Zij wilde het omtoveren in een aantrekkelijkere ruimte die beter in de behoeften van gebruikers kon voorzien, waar verschillende activiteiten mogelijk waren en waarmee het gevoel van verbondenheid van de lokale gemeenschap werd versterkt.

Het Colegio Oficial de Arquitectos de Extremadura (COADE) kreeg de opdracht om een prijsvraag te organiseren om voorstellen te verzamelen voor:

• het verbeteren van de toegankelijkheid van het plein; het verbeteren van de functionaliteit ervan;
• het vaststellen van een strategie voor automobiliteit en parkeren;
• het verbeteren van de groenvoorzieningen;
• het waarborgen van een goed beheer van stedelijke diensten;
• het verbeteren van de opvang en afvoer van regenwater.

Dit initiatief is geïnspireerd op de waarden en beginselen van het Nieuw Europees Bauhaus en de Spaanse stedelijke agenda. In het kader hiervan worden acties uitgevoerd waarin is voorzien in het lokale actieplan van Cáceres en worden doelstellingen verwezenlijkt die zijn vastgesteld in de Spaanse langetermijnstrategie voor de energierenovatie van gebouwen.

Oplossing

De renovatie van het Santiagoplein en de omgeving ervan is het resultaat van:

• een participatieve benadering waarbij burgers nauw worden betrokken bij het besluitvormingsproces;
• een samenwerking tussen verschillende bestuursniveaus, waarbij werd gezorgd voor sterk leiderschap;
• deskundig advies van COADE.

De specificaties van deze prijsvraag werden opgesteld door een werkgroep die bestond uit vertegenwoordigers van verenigingen van omwonenden, COADE en overheden. De provinciale raad van Cáceres, de stadsraad van Cáceres en COADE organiseerden bovendien verschillende technische vergaderingen om hun criteria en verwachtingen op elkaar af te stemmen.

COADE organiseerde gedurende het gehele proces in samenwerking met verenigingen van omwonenden talrijke vergaderingen, workshops en acties, zoals bezoeken aan het plein, om het bewustzijn onder inwoners te vergroten en hun voorstellen te verzamelen.

De jury van de prijsvraag, die bestond uit inwoners, architecten en vertegenwoordigers van het lokale en provinciale bestuur, kwam in juli 2022 bijeen om alle inschrijvingen te evalueren. In oktober 2022 werd het winnende project gepresenteerd en werd een tentoonstelling met alle voorstellen geopend op het hoofdkantoor van COADE, in aanwezigheid van alle belanghebbenden die bij het proces betrokken waren.

Criteria voor een hoge kwaliteit (context, eigenheid, diversiteit, schoonheid)

• Het proces voor het herstel van het plein is voor een groot deel gebaseerd op de zorgen en voorstellen van omwonenden, waarbij de specifieke kenmerken van de plek, dat wil zeggen een plein en een buurt met een grote erfgoedwaarde, in aanmerking werden genomen.
• Een kerndoelstelling bestond in het versterken van het gevoel van verbondenheid van de lokale gemeenschap. Dankzij de participatieve aanpak konden architecten de oplossingen voor het herstel van het plein laten aansluiten op de behoeften van alle gebruikers en de erfgoedwaarde van de locatie in aanmerking nemen.
• Gedurende het volledige proces werden talrijke acties uitgevoerd om de uitdagingen van het project onder de aandacht van inwoners te brengen en hun voorstellen te verzamelen. Deze participatieve aanpak maakte het mogelijk om maatwerkoplossingen te ontwerpen en het gevoel van verbondenheid van de gemeenschap te versterken.

Planning en beheer

Verschillende overheidsdiensten hielden toezicht op het project, waaronder:

• de provinciale raad van Cáceres (afdeling Intelligente Territoriale Infrastructuur en Mobiliteit);
• de stadsraad van Cáceres (bureau voor Stadsontwikkeling en de Historische Stad);
• het consortium voor de Historische Stad Cáceres.

De ideeën van de prijsvraag werden ontwikkeld en uitgevoerd door COADE, met bijdragen van de buurtvereniging Ciudad Monumental de Cáceres en het Instituto Tecnológico de Rocas Ornamentales y Materiales de Construcción (INTROMAC).

Begroting en financiering

De totale begroting voor het volledige proces (met inbegrip van de komende renovatiewerkzaamheden) beliep 600 000 EUR. Dit bedrag werd door de provinciale raad van Cáceres verstrekt aan COADE voor de uitvoering van het project en de herstelwerkzaamheden. Vanwege de inflatie zal deze begroting waarschijnlijk worden verhoogd tot 1,1 miljoen EUR.

Overdraagbare ideeën

• Ontwerp vanaf het begin een gestructureerd participatief proces, waarbij omwonenden van alle leeftijden, genders en sociale achtergronden centraal staan bij beslissingen, en voer dit uit.
• Dit participatieve proces moet door deskundigen worden geleid, die hiervoor ook advies moeten verstrekken, zodat beslissingen technisch en economisch haalbaar zijn.
• Bevorder een dialoog tussen verschillende standpunten, vakgebieden en bestuurslagen binnen een proces voor medebestuur op meerdere niveaus.