Biura architektoniczne: Skene Catling de la Peña i Fundacja Factum

Główny inwestor: Fundacja Factum

Planowany rok ukończenia: 2026 (projekt jest w toku)

Materiał: ponowne wykorzystanie istniejących konstrukcji drewnianych, pozyskiwany lokalnie beton konopny, renowacja zewnętrznych warstw betonu

Powierzchnia całkowita: 525 m²

Informacje o mieście/regionie

Silos Toppila to jeden z zachowanych budynków fabryki celulozy Toppila, zaprojektowanej przez Alvara i Aino Aalto w 1931 r. w Oulu.

Znaczenie architektoniczne tzw. AaltoSiilo doceniono od razu: betonowa konstrukcja o grubości zaledwie 10 cm uznana została za przełomową i stanowi doskonały przykład harmonijnego połączenia inżynierii i architektury, formy i funkcji.

Po zamknięciu fabryki w latach 80. XX w. silos pozostał opuszczony. Na początku lat 90. zmieniono plan zagospodarowania przestrzennego lokalizacji, wskutek czego wpisano silos na listę budynków chronionych o znaczeniu krajowym.

W przeciwieństwie do wielu innych budynków fabrycznych, AaltoSiilo pozostał nietknięty: w całości, choć w raczej złym stanie, w dodatku zlokalizowany w okolicy o charakterze w coraz większym stopniu mieszkaniowym.

Zmiana przeznaczenia obiektu wpisuje się w strategię kulturalną i program architektoniczny miasta Oulu, skoncentrowane na wszechstronnej poprawie środowiska zbudowanego – od planowania przestrzeni miejskiej po najdrobniejsze szczegóły budynków.

Miasto Oulu będzie w 2026 r. Europejską Stolicą Kultury. Projekt AaltoSiilo jest projektem sztandarowym i będzie spuścizną po tym wydarzeniu.

Projekt

W sierpniu 2020 r. pracownia architektoniczna Skene Catling de la Peña i Fundacja Factum na rzecz Technologii Cyfrowych w Dziedzinie Konserwacji Zabytków zakupiły silos od Rady Miasta Oulu.

Wspólnie przystąpiły do restauracji budynku, zamierzając uczynić go punktem odniesienia na potrzeby ochrony innych obiektów dziedzictwa przemysłowego. Powstanie dzięki temu tętniące życiem miejsce spotkań dla mieszkańców. Silos ma być przekształcony w wielofunkcyjną przestrzeń publiczną, funkcjonującą jako „gabinet osobliwości”. Projekt przewiduje postanie publicznej sauny, kawiarni, baru na dachu i amfiteatru na świeżym powietrzu. W ramach projektu dodano też nową, radykalnie ekologiczną konstrukcję o funkcji ośrodka badawczego.

Jednym z najbardziej złożonych aspektów projektu było zbudowanie nowej klatki schodowej, spełniającej współczesne normy w zakresie dostępu dla osób niepełnosprawnych i bezpieczeństwa przeciwpożarowego.

W rezultacie powstały spektakularne schody wijące się wokół szybu windy, umożliwiające dostanie się na różne poziomy budynku – rozwiązanie dostosowane do jego formy.

Miasto Oulu kontynuuje współpracę z Fundacją Factum w zakresie konserwacji, w szczególności w drodze wsparcia w poszukiwaniu funduszy na szczeblu krajowym i międzynarodowym.

Kryteria wysokiej jakości (kontekst, genius loci, różnorodność, estetyka)

• Dzięki modernizacji i zmianie przeznaczenia projekt umożliwia zachowanie kulturowego punktu orientacyjnego, a nowe przewidziane działania na miejscu doprowadzą do powstania nowej dynamiki społecznej i gospodarczej. Istniejące konstrukcje drewniane wykorzystano ponownie na miejscu lub poddano recyklingowi i użyto do budowy nowych przestrzeni. Nowy ośrodek badań naukowych powstał natomiast z wykorzystaniem betonu konopnego pochodzącego z lokalnych źródeł.
• Zmiana przeznaczenia AaltoSiilo umożliwia zachowanie historycznej tożsamości budynku i chroni jego wartość architektoniczną. AaltoSiilo nie tylko stanowi architektoniczny punkt orientacyjny, ale też upamiętnia przeszłość przemysłową i gospodarczą regionu oraz jej wpływ na społeczność oraz otaczającą przyrodę.
• Budynek, wystawy i wydarzenia w nim organizowane staną się źródłem dumy, poczucia tożsamości i przyczynią do powstania miejsc pracy. W szerszej perspektywie w ramach projektu opracowano metodykę dekonstrukcji i procedury budowlane dotyczące ponownego wykorzystania dostępnych na miejscu spoliów i mniejszych elementów architektonicznych.
• Zachowano zarazem piękno i oryginalny charakter prac małżeństwa Aalto. W budynku umieszczono klatkę schodową o charakterze rzeźby, dostosowaną do jego formy. Dzięki niej zwiedzanie staje się ekscytującą i dynamiczną przygodą, a odwiedzający mogą podziwiać z bliska spektakularną bryłę budynku, zanurzając się w kolejne doświadczenia oferowane przez obiekt.

Planowanie i zarządzanie

Wszyscy partnerzy i podmioty bezpośrednio współpracujące przy realizacji projektu AaltoSiilo odbywają spotkania co trzy miesiące:

• wydział urbanistyki i służby kulturalne miasta Oulu,
• Fundacja Kulturalna Oulu – Europejska Stolica Kultury Oulu 2026,
• Fundacja im. Alvara Aalto,
• Fundacja Factum,
• pracownia architektoniczna Skene Catling de la Peña,
• biuro inżynieryjne HRW Structural Design i Max Fordham Engineers.
• W dyskusjach brały udział szkoły wyższe, uczelnie architektoniczne, przedstawiciele architektonicznego festiwalu filmowego oraz lokalne organizacje nienastawione na zysk.

Budżet i finansowanie

Szacowany budżet projektu wynosi 5 mln euro: 2 mln euro na renowację i przebudowę AaltoSiilo; 3 mln euro na budowę nowego ośrodka badawczego sąsiadującego z działką silosu, wraz z obiektami użyteczności publicznej.

Połowa finansowania pochodzi z fundacji krajowych i międzynarodowych; 10–20 proc. ze środków miasta Oulu, 10–20 proc. ze środków fińskiego Ministerstwa Edukacji i Kultury oraz 5–10 proc. z funduszy UE.

Co warto wiedzieć

Trzeba poświęcić wystarczająco dużo czasu na planowanie: umożliwić wszystkim zainteresowanym stronom drobiazgową analizę i odniesienie się do najważniejszych aspektów projektu przed rozpoczęciem budowy.

Dobrym rozwiązaniem jest współpraca ze zmotywowanym partnerem, gotowym przeznaczyć niezbędne zasoby (budżet i personel) – podmiotem, któremu zależy na sukcesie projektu, do celów komunikacji z architektem i zespołem ds. projektu.

Ważną kwestią jest stworzenie atrakcyjnego projektu architektonicznego, który zwiększy ogólny wpływ i wartość projektu dla ludzi i otaczającego krajobrazu.