Η κινητικότητα, είτε πρόκειται για εργασία, σπουδές, έρευνα, συμπαραγωγή είτε για συμμετοχή σε προγράμματα φιλοξενίας ή ανταλλαγών, αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της συνήθους πρακτικής και της σταδιοδρομίας των καλλιτεχνών και των επαγγελματιών του πολιτιστικού τομέα. Η κινητικότητα μπορεί να μην είναι απλώς ζήτημα προσωπικής επιλογής, αλλά και επαγγελματικής επιβίωσης.
Η κινητικότητα των καλλιτεχνών και των επαγγελματιών του πολιτιστικού τομέα είναι αναγκαία για διάφορους λόγους, όπως:
- για την πρόσβαση σε νέες ευκαιρίες σταδιοδρομίας, νέο κοινό και νέες αγορές,
- για τη δημιουργία θέσεων εργασίας στους τομείς του πολιτισμού και της δημιουργίας,
- για την προώθηση της πολιτιστικής πολυμορφίας και του διαπολιτισμικού διαλόγου, καθώς και
- για τη δικτύωση και την ανάπτυξη εταιρικών σχέσεων.
Οι καλλιτέχνες και οι επαγγελματίες του πολιτιστικού τομέα είναι συχνά επαγγελματίες υψηλής κινητικότητας, οι οποίοι περιοδεύουν για να προβάλουν και να παρουσιάσουν το έργο τους σε πολλές χώρες. Η βελτίωση των συνθηκών κινητικότητας των καλλιτεχνών συμβάλλει επίσης στη διατήρηση των μέσων βιοπορισμού τους.
Μείωση των εμποδίων στην κινητικότητα
Η Επιτροπή στηρίζει και συμπληρώνει τις δράσεις των κρατών μελών με στόχο τη μείωση των εμποδίων στην κινητικότητα των καλλιτεχνών και των επαγγελματιών του πολιτιστικού τομέα. Επιδιώκει να βελτιώσει τις γενικότερες συνθήκες κινητικότητας, παρέχοντας χρηματοδότηση και ευκαιρίες, και διασφαλίζοντας ότι οι πληροφορίες και οι συμβουλές που παρέχονται είναι ολοκληρωμένες και άμεσα διαθέσιμες.
Η κινητικότητα είναι ενσωματωμένη σε ορισμένες δράσεις του προγράμματος «Δημιουργική Ευρώπη», του προγράμματος της ΕΕ για τον πολιτισμό, στο πλαίσιο του οποίου μπορεί να αποτελεί μέρος σχεδίων, δικτύων ή πλατφορμών συνεργασίας. Ωστόσο, δημιουργήθηκε ένας νέος μηχανισμός χρηματοδότησης για την κινητικότητα των καλλιτεχνών και των επαγγελματιών του πολιτιστικού τομέα, ο οποίος διασφαλίζει την εναρμόνιση μεταξύ του πολιτικού διαλόγου σε επίπεδο ΕΕ και του προγράμματος της ΕΕ για τον πολιτισμό.
Το i-Portunus, το πρώτο πρόγραμμα ατομικής κινητικότητας της ΕΕ που λειτουργεί με γνώμονα τη ζήτηση, χρησιμοποιήθηκε δοκιμαστικά το 2019. Απέφερε εντυπωσιακά αποτελέσματα και έλαβε ενθουσιώδη υποστήριξη. Σχεδόν 350 άτομα έλαβαν χρηματοδότηση για περιόδους επαγγελματικής κινητικότητας, μεταξύ άλλων για προγράμματα φιλοξενίας που είναι προσανατολισμένα στην παραγωγή και για δραστηριότητες επαγγελματικής ανάπτυξης, από τα 620 εκατ. ευρώ της συνολικής διαθέσιμης στήριξης.
Μεταξύ των συμμετεχόντων:
- το 97 % ανέφεραν ότι απέκτησαν νέες δεξιότητες,
- το 94 % προσέλκυσαν νέο κοινό ή νέες αγορές για τη διάθεση των έργων τους,
- το 94 % προέβησαν σε συμπαραγωγές ή συνδημιουργίες, και
- το 49 % έλαβαν προσφορά για θέση εργασίας ή υπέγραψαν νέα σύμβαση.
Οι συμμετέχοντες έλαβαν από 1 500 έως 3 400 ευρώ ο καθένας για την υποστήριξη της κινητικότητάς τους. Μάθετε περισσότερα για τις εμπειρίες των συμμετεχόντων στο i-Portunus.
Προγράμματα της ΕΕ για την υποστήριξη της κινητικότητας
Εκτός από το πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη», υπάρχουν ορισμένες άλλες πρωτοβουλίες και προγράμματα της ΕΕ που αποσκοπούν στην υποστήριξη της κινητικότητας στην Ευρώπη, μεταξύ άλλων και για τους τομείς του πολιτισμού και της δημιουργίας. Οι υποτροφίες κινητικότητας μπορούν να χορηγηθούν, μεταξύ άλλων, μέσω του προγράμματος Erasmus+, του Erasmus για νέους επιχειρηματίες (πρόγραμμα COSME της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις), του προγράμματος φιλοξενίας STARTS και της πρωτοβουλίας STARTS [πρωτοβουλία για την επιστήμη, την τεχνολογία και τις τέχνες (Science, Technology & the Arts initiative) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που δρομολογήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020» της ΕΕ για την έρευνα και την καινοτομία].
Επιπλέον, το έργο εταιρικής σχέσης WORTH, που χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα COSME, καλύπτει τον κλάδο του σχεδιασμού και προσφέρει ειδικές δράσεις κινητικότητας, ενώ το πιλοτικό έργο κινητικότητας των δημιουργών αποσκοπεί στη δοκιμή δράσεων που υποστηρίζουν την κινητικότητα και την ανταλλαγή εμπειριών μεταξύ των φορέων του τομέα του πολιτισμού και της δημιουργίας, των δημιουργικών κόμβων, των χώρων δημιουργίας και των εργαστηρίων ψηφιακής παρασκευής.
Παροχή βοήθειας στα κράτη μέλη για τη διαμόρφωση καλύτερων πολιτικών πολιτιστικής κινητικότητας
Από το 2008 τα κράτη μέλη συνεργάζονται επίσης από κοινού με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την κινητικότητα των καλλιτεχνών και των επαγγελματιών του πολιτιστικού τομέα μέσω της ανοικτής μεθόδου συντονισμού (ΑΜΣ). Η ΑΜΣ, ως εθελοντικό αλλά διαρθρωμένο πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ των κυβερνήσεων της ΕΕ, εξακολουθεί να διευκολύνει την ανταλλαγή ορθών πρακτικών και να προωθεί τη μάθηση από ομοτίμους.
Το 2011 μια ειδική ομάδα εμπειρογνωμόνων που συγκάλεσε η Επιτροπή εξέδωσε ένα σύνολο κατευθυντήριων γραμμών (πρότυπα πληροφόρησης περί κινητικότητας) σχετικά με τα πρότυπα ποιότητας που πρέπει να τηρούνται στο πλαίσιο της δημιουργίας υπηρεσιών πληροφόρησης και παροχής συμβουλών για καλλιτέχνες και επαγγελματίες του πολιτιστικού τομέα. Το 2012 μια ομάδα εμπειρογνωμόνων ΑΜΣ των κρατών μελών της ΕΕ εξέδωσε έκθεση πολιτικής στην οποία προτείνονται πέντε βασικές αρχές για τη δημιουργία και τη διατήρηση ενός ισχυρού πλαισίου, με στόχο την υποστήριξη της κινητικότητας των καλλιτεχνών και των επαγγελματιών του πολιτιστικού τομέα, ενώ τον Δεκέμβριο του 2014 μια άλλη ομάδα ΑΜΣ ολοκλήρωσε ένα εγχειρίδιο πολιτικής σχετικά με τα προγράμματα φιλοξενίας που προορίζονται για τους καλλιτέχνες. Το εν λόγω εγχειρίδιο ανέλυε την αξία των προγραμμάτων φιλοξενίας για τους καλλιτέχνες και συμπεριλάμβανε παραδείγματα ορθών πρακτικών από ολόκληρη την ΕΕ.
Κατά την περίοδο 2013-2014 η Επιτροπή διοργάνωσε δύο θεματικά σεμινάρια για τα κράτη μέλη και τους φορείς του τομέα του πολιτισμού, με σκοπό την ανάλυση των διοικητικών πρακτικών που δημιουργούν εμπόδια στην κινητικότητα των καλλιτεχνών και των επαγγελματιών του πολιτιστικού τομέα. Τα σεμινάρια επικεντρώθηκαν, μεταξύ άλλων, στις θεωρήσεις Σένγκεν, την κοινωνική ασφάλιση και τη διασυνοριακή φορολογία. Το 2016 η Επιτροπή πραγματοποίησε συνεδρίαση απολογισμού για να αξιολογήσει την πρόοδο που έχει σημειωθεί από το 2014 όσον αφορά τα εμπόδια στην καλλιτεχνική και πολιτιστική κινητικότητα στην Ευρώπη. Το εν λόγω εγχείρημα έφερε σε επαφή διάφορα ενδιαφερόμενα μέρη από τους τομείς του πολιτισμού και της δημιουργίας, καθώς και υπεύθυνους χάραξης πολιτικών. Ο απολογισμός οδήγησε στο συμπέρασμα ότι εξακολουθούν να υφίστανται πολλά προβλήματα, παρά τη μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση που παρατηρείται όσον αφορά τα εμπόδια στην καλλιτεχνική και πολιτιστική κινητικότητα.