Προς μια Ένωση ισότητας
Η στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ισότητα των φύλων επιδιώκει να επιτύχει σημαντική πρόοδο στην πορεία για μια Ευρώπη με ισότητα των φύλων έως το 2025. Η στρατηγική παρουσιάζει στόχους πολιτικής και δράσεις για την υλοποίηση της δέσμευσης της Επιτροπής φον ντερ Λάιεν για την επίτευξη μιας Ένωσης ισότητας.
Όλοι οι πολίτες, ανεξαρτήτως βιολογικού φύλου, έμφυλης ταυτότητας και έκφρασης φύλου, χαρακτηριστικών φύλου, σεξουαλικής ταυτότητας, φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, ηλικίας, θρησκείας ή πεποιθήσεων, καθώς και τυχόν αναπηρίας, πρέπει να είναι σε θέση να ακολουθήσουν την πορεία που έχουν επιλέξει στη ζωή τους και να έχουν ίσες ευκαιρίες να διαπρέψουν, να συμμετάσχουν και να ηγηθούν.
Τα συμπεράσματα της Προεδρίας σχετικά με την ισότητα των φύλων στον τομέα του πολιτισμού, του Δεκεμβρίου 2020, υπογραμμίζουν τις δυνατότητες του πολιτισμού να προωθήσει την ισότητα των φύλων και αναγνωρίζουν τις επίμονες ανισότητες μεταξύ των φύλων στον συγκεκριμένο τομέα.
Το έγγραφο αναφέρεται ειδικότερα σε εμπόδια που σχετίζονται με
- ίση πρόσβαση στην αγορά εργασίας του πολιτιστικού και δημιουργικού τομέα
- ίση αμοιβή και εκπροσώπηση σε δημιουργικές θέσεις και θέσεις λήψης αποφάσεων
- ίση εκτίμηση και αναγνώριση του έργου τους
Υπογραμμίζει ότι τα έμφυλα στερεότυπα και η σεξουαλική παρενόχληση και κακοποίηση συνεχίζουν να αποτελούν σημαντικές πηγές ανησυχίας στους τομείς του πολιτισμού και της δημιουργίας.
Στα συμπεράσματα της Προεδρίας τα κράτη μέλη της ΕΕ καλούνται μεταξύ άλλων
- να διασφαλίσουν ισότητα των αμοιβών
- να προωθήσουν καλύτερη ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής
- να διασφαλίσουν ισότητα των φύλων στα θεσμικά όργανα και στα όργανα λήψης αποφάσεων του τομέα
- να προωθήσουν την έρευνα για την ισότητα των φύλων και να συλλέξουν ξεχωριστά δεδομένα για κάθε φύλο στον τομέα του πολιτισμού
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλείται να υποστηρίξει διακρατικές πρωτοβουλίες για την ισότητα των φύλων στον τομέα του πολιτισμού και να προωθήσει τη συλλογή και διανομή ειδικών για τον πολιτισμό δεδομένων σχετικά με την ισότητα των φύλων και την πολιτιστική πολυμορφία στην Ευρώπη.
Ανισότητα των φύλων στον πολιτιστικό και τον δημιουργικό τομέα
Οι διατομεακές διαφορές μεταξύ των φύλων εξακολουθούν να υφίστανται σε όλους σχεδόν τους πολιτιστικούς και δημιουργικούς τομείς, με τα άτομα να αντιμετωπίζουν συχνά διακρίσεις λόγω του φύλου τους, άλλων προσωπικών χαρακτηριστικών και της ταυτότητάς τους.
Τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι οι καλλιτέχνιδες και άλλες γυναίκες επαγγελματίες του πολιτιστικού τομέα σε ολόκληρη την ΕΕ έχουν συνήθως μικρότερη πρόσβαση σε πόρους δημιουργίας και παραγωγής, αμείβονται πολύ λιγότερο από τους άνδρες και υποεκπροσωπούνται σε ηγετικές θέσεις και άλλες θέσεις λήψης αποφάσεων, καθώς και στην αγορά έργων τέχνης. Οι γυναίκες αντιμετωπίζουν συχνά σεξισμό, έμφυλα στερεότυπα και σεξουαλική παρενόχληση.
Στη Γαλλία, για παράδειγμα, οι γυναίκες αποτελούν το 52 % του συνόλου των σπουδαστών τεχνών του θεάματος. Ωστόσο, αποτελούν μόνο το 31 % των επαγγελματιών καλλιτεχνών, το 11 % των προγραμματισμένων καλλιτεχνών και κατέχουν μόνο το 18 % των διευθυντικών θέσεων στους εν λόγω τομείς. Από το 1980 μόνο το 4-12 % των βραβείων τέχνης έχει απονεμηθεί σε γυναίκες.
Επιπλέον, το 23 % των έργων που υποστηρίζονται με δημόσιους πόρους στη Γαλλία διευθύνεται από γυναίκες. Οι γυναίκες με τις ίδιες ικανότητες ή με την ίδια εργασία αμείβονται κατά μέσο όρο 27 % λιγότερο από τους άνδρες καλλιτέχνες (πηγή: «Inégalités entre les femmes et les hommes dans les arts et la culture», Haut Conseil à l’Égalité, 2018).
Μουσική: Στην Ευρώπη, οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν το 20 % ή λιγότερο των εγγεγραμμένων συνθετών και τραγουδιστών και αμείβονται, κατά μέσο όρο, 30 % λιγότερο από τους άνδρες που εργάζονται στον ίδιο τομέα (πηγή: «Women in Music», 2019).
Θέατρο: Στην Ιρλανδία, οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται σε κάθε ρόλο που μελετήθηκε στον τομέα του θεάτρου, με εξαίρεση την ενδυματολογία. Μόνο το 28 % των συγγραφέων σεναρίων, το 9 % των σχεδιαστών ήχου και το 37 % των σκηνοθετών είναι γυναίκες (πηγή: έρευνα που εκπονήθηκε για λογαριασμό του #WakingtheFeminists, 2017).
Τσίρκο: Στην Ισπανία, η απασχόληση των γυναικών είναι σημαντικά μειωμένη σε οικονομικά πιο εύρωστους θιάσους. Το 80 % των καλλιτεχνών επί σκηνής είναι άνδρες ενώ μόνο το 20 % γυναίκες. Οι σκηνοθέτες είναι σχεδόν όλοι άνδρες [πηγή: έρευνα της Associació de Professionals de Circ de Catalunya (APCC), 2019].
Εικαστικές τέχνες: Το 2017 τα έργα τέχνης καλλιτεχνίδων αντιπροσώπευαν μόνο το 3-5 % των μεγάλων μόνιμων συλλογών στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες (ΗΠΑ). Ταυτόχρονα, μόνο το 13,7 % των εν ζωή καλλιτεχνών που εκπροσωπούνται από γκαλερί στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική είναι γυναίκες [πηγή: National Museum of Women in the Arts (ΗΠΑ), 2019].
Για τις έμφυλες ανισότητες που αντιμετωπίζουν οι λεσβίες, οι ομοφυλόφιλοι, οι αμφιφυλόφιλοι, τα τρανς και κουίρ άτομα (ΛΟΑΤΚΙ) σε ολόκληρη την ΕΕ χρειάζεται να συγκεντρωθούν περισσότερα δεδομένα.
Αντιμετώπιση του χάσματος μεταξύ των φύλων
Είναι σημαντικό να αναγνωριστούν και να αντιμετωπιστούν μέσω στοχευμένων μέτρων πολιτικής οι ανισότητες που προκαλούνται από το χάσμα μεταξύ των φύλων στους τομείς του πολιτισμού και της δημιουργίας. Το πρόγραμμα εργασιών στον πολιτιστικό τομέα για την περίοδο 2019-2022 αναγνωρίζει ότι η ισότητα των φύλων αποτελεί πυλώνα της πολιτιστικής πολυμορφίας και διαδραματίζει καίριο ρόλο στην αμφισβήτηση των στερεοτύπων και στην προώθηση των κοινωνικών αλλαγών.
Το πρόγραμμα εργασίας συνιστά δύο δράσεις για την αντιμετώπιση του χάσματος μεταξύ των φύλων στον πολιτιστικό και τον δημιουργικό τομέα στην ΕΕ
- χαρτογράφηση της κατάστασης των καλλιτεχνίδων και άλλων γυναικών επαγγελματιών του πολιτισμού
- σύγκληση ομάδας εμπειρογνωμόνων της ανοικτής μεθόδου συντονισμού (ΑΜΣ) για την ανταλλαγή εμπειριών, ορθών πρακτικών και τη διατύπωση συστάσεων
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χρηματοδότησε πανευρωπαϊκή μελέτη σχετικά με το χάσμα μεταξύ των φύλων στους τομείς του πολιτισμού και της δημιουργίας. Η μελέτη αναλύει τις ειδικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες και διατυπώνει συστάσεις για τη στήριξη της χάραξης πολιτικής για την αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων.
Έκθεση σχετικά με την ισότητα των φύλων
Επιπλέον, η ομάδα εμπειρογνωμόνων της ανοικτής μεθόδου συντονισμού (ΑΜΣ) για την ισότητα των φύλων εργάστηκε από το φθινόπωρο του 2019 ως την άνοιξη του 2021 για να προτείνει σειρά συστάσεων πολιτικής και δράσεων για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων στο πλαίσιο του νέου προγράμματος «Δημιουργική Ευρώπη».
Το αποτέλεσμα είναι η έκθεση ΑΜΣ με τίτλο «Towards gender equality in the cultural and creative sectors» (Προς την ισότητα των φύλων στον πολιτιστικό και τον δημιουργικό τομέα ), η οποία δημοσιεύθηκε τον Ιούνιο του 2021.
Η έκθεση επικεντρώνεται στις ακόλουθες βασικές προκλήσεις:
- έμφυλα στερεότυπα
- σεξουαλική παρενόχληση
- πρόσβαση στην αγορά εργασίας και μισθολογικό χάσμα μεταξύ των φύλων
- πρόσβαση σε πόρους
- πρόσβαση σε ηγετικές θέσεις και γυναικεία επιχειρηματικότητα.
Εκτός από τη γενική επισκόπηση της υφιστάμενης κατάστασης όσον αφορά την ισότητα των φύλων στον πολιτιστικό και τον δημιουργικό τομέα, συμπεριλαμβανομένου του αντικτύπου της πανδημίας COVID-19, η εν λόγω έκθεση αναλύει εκτενείς συστάσεις και ορθές πρακτικές σχετικά με τον τρόπο εφαρμογής τους.
Η έκθεση απευθύνεται σε όλους τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και στα άτομα που κατέχουν θέσεις εξουσίας, καθώς και στους τομείς του πολιτισμού και της δημιουργίας, στα μέσα ενημέρωσης και στον τομέα της εκπαίδευσης.
Η έκθεση συνιστά
- βελτιωμένη συλλογή αξιόπιστων και συγκρίσιμων δεδομένων σχετικά με τις διαφορές μεταξύ των φύλων σε ολόκληρη την ΕΕ
- χρήση γλώσσας ευαίσθητης ως προς τη διάσταση του φύλου
- εφαρμογή της ισότητας των φύλων στον χώρο εργασίας, της συνεκτίμησης της διάστασης του φύλου στον προϋπολογισμό, καθώς και των μεθοδολογιών ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου.
Το 2019 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εγκαινίασε την ημέρα «Οι γυναίκες σε κίνηση» για να συζητήσει το ζήτημα της ισόρροπης εκπροσώπησης των φύλων στον πολιτιστικό και τον δημιουργικό τομέα. Στη συνέχεια, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε επισκόπηση των ορθών πρακτικών του οπτικοακουστικού κλάδου, οι οποίες πρέπει να αναπαραχθούν σε όλα τα κράτη μέλη.
Το ζήτημα της ισόρροπης εκπροσώπησης των φύλων στους τομείς του πολιτισμού και της δημιουργίας συζητήθηκε επίσης το 2019 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους ενδιαφερόμενους φορείς του πολιτιστικού και του δημιουργικού τομέα στο πλαίσιο του διαρθρωμένου διαλόγου «Voices of culture» (φωνές πολιτισμού), στον οποίο συμμετείχαν 36 εκπρόσωποι τομέων από ολόκληρη την ΕΕ.
Έργα «Δημιουργική Ευρώπη»
Διάφορα έργα για την προώθηση της ισότητας των φύλων έχουν συγχρηματοδοτηθεί στο πλαίσιο του προγράμματος «Δημιουργική Ευρώπη», συμπεριλαμβανομένης μιας εμβληματικής πρωτοβουλίας στον τομέα της μουσικής — του έργου Keychange.
Το Keychange είναι μια διεθνής εκστρατεία που ενθαρρύνει τα μουσικά φεστιβάλ, τις ορχήστρες, τα ωδεία, τους ραδιοτηλεοπτικούς φορείς, τις αίθουσες συναυλιών, τους καλλιτεχνικούς πράκτορες, τις δισκογραφικές και τις μουσικές οργανώσεις να δεσμευτούν για την επίτευξη ισόρροπης εκπροσώπησης των φύλων (50:50) έως το 2022.
Το νέο πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη» προβλέπει την ενίσχυση του ρόλου της ισότητας των φύλων σε όλα τα χρηματοδοτούμενα έργα.