Αρχιτεκτονικά γραφεία: Balearic Institute of Housing – Institut Balear de l’Habitatge (IBAVI)

Κύριος χορηγός: IBAVI

Έτος ολοκλήρωσης: 2023

Υλικά: ψαμμίτης από τις Βαλεαρίδες (marès), ξύλο (εν μέρει από επαναχρησιμοποίηση), επαναχρησιμοποιημένα κεραμίδια, χειροποίητα πλακίδια κουζίνας

Συνολική έκταση: 502 m2 

Βραβεία: Η IBAVI έλαβε το βραβείο AR Emerging Award 2022 ως αναγνώριση για την εξέλιξη της προσέγγισής της από το έργο Life Reuse Posidonia έως τον δήμο της Santa Eugènia.

Γενικές πληροφορίες για την περιοχή

Στην Ισπανία, οι κατασκευαστικοί κλάδοι ευθύνονται για το 17 % των εκπομπών CO2. Ωστόσο, παρά το γεγονός αυτό, δεν υπάρχει εκτεταμένη συζήτηση σχετικά με τη σημασία της μείωσης των εκπομπών από υλικά κατά τη διάρκεια οικοδομικών εργασιών (ενσωματωμένη ενέργεια). Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να επανεξετάζονται και οι βιομηχανικές διαδικασίες κατά τη διάρκεια των κατασκευαστικών εργασιών, επιπλέον της ενεργειακής απόδοσης του τελικού κτιρίου.

Τα έργα κοινωνικής στέγασης στην Ισπανία ανατίθενται συνήθως μέσω αρχιτεκτονικών διαγωνισμών που διοργανώνονται από δημοτικές ή περιφερειακές αρχές, αλλά και οι εσωτερικοί αρχιτέκτονες μπορούν να σχεδιάζουν έργα.

Από το 2010, το Ινστιτούτο Στέγασης Βαλεαρίδων Νήσων (IBAVI) —η δημόσια υπηρεσία του Υπουργείου Γεωργίας, Περιβάλλοντος και Εδαφών της κυβέρνησης των Βαλεαρίδων που είναι αρμόδια για την παροχή και τη συντήρηση των κοινωνικών κατοικιών— αναπτύσσει εσωτερικά έργα στέγασης για να καταδείξει το περιβαλλοντικό όφελος, καθώς και την οικονομική και κατασκευαστική σκοπιμότητα της χρήσης τοπικών υλικών. Οι εν λόγω μεμονωμένες πρωτοβουλίες αποσκοπούν στην παροχή τιμών αναφοράς για τις απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης σε μελλοντικούς αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς.

Λύση

Η κατασκευή έξι κατοικιών στη Santa Eugènia, μια μικρή πόλη στο κέντρο της Μαγιόρκας, αποτελεί το επιστέγασμα της έρευνας που διεξήγαγε η IBAVI σχετικά με την προοπτική της χρήσης ογκόλιθων για την κατασκευή κοινωνικών κατοικιών.

Το έργο αξιοποιεί και εκσυγχρονίζει την πείρα της IBAVI σχετικά με το έργο «Life Reusing Posidonia», ένα υπόδειγμα οικονομικά προσιτής, βιώσιμης και ενεργειακά αποδοτικής στέγασης στη Formentera. Μετά τη χαρτογράφηση των πόρων στη Μαγιόρκα, στόχος του έργου είναι η ανάπτυξη ενός συστήματος κατασκευής από ψαμμίτη, το οποίο θα είναι ταχύτερο, φθηνότερο, ευκολότερο και πιο βελτιωμένο από τα προηγούμενα κτίρια της IBAVI.

Οι 6 κατοικίες στη Santa Eugènia έχουν χτιστεί στον χώρο ενός παλιού συνεργείου, τα υλικά του οποίου (τοίχοι από ψαμμίτη, περσίδες, κεραμίδια) έχουν επαναχρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία ενός διώροφου κτιρίου. Τα διαμπερή διαμερίσματα διπλού προσανατολισμού αξιοποιούν στο έπακρο τις συνθήκες ηλιοφάνειας και εξαερισμού. Όλες οι κατοικίες έχουν πρόσβαση σε κοινόχρηστο αίθριο. Το κτίριο βασίζεται σε δομικό σύστημα παράλληλων θόλων μεταξύ του επάνω και του κάτω ορόφου. Μια κιονοστοιχία πέτρινων βάθρων λειτουργεί ως υποστήριγμα για τα πέτρινα ανώφλια. Στον πρώτο όροφο, το κάθετο οικοδόμημα επαναλαμβάνει τις κολόνες του ισογείου από ψαμμίτη marès διαστάσεων 80 x 40 cm. Η αεριζόμενη οροφή υποστηρίζεται από ξύλινο σκελετό. Όλα τα διαστήματα μεταξύ των κιόνων είναι ίδια ώστε να διευκολυνθεί η κατασκευή και να αντισταθμιστεί το επιπλέον κόστος της χρήσης φυσικών υλικών. Τα παράθυρα είναι διατεταγμένα σε κατακόρυφους άξονες, ώστε να είναι πιο εύκολο να κατασκευαστούν οι τοίχοι και τα ανώφλια.

Η χρήση τοπικών λίθων marès δεν μειώνει απλώς τις τοπικές εκπομπές άνθρακα σε σύγκριση με τα συμβατικά υλικά που παράγονται από ορυκτά καύσιμα, αλλά βελτιώνει σημαντικά τη θερμική αδράνεια και, ως εκ τούτου, τη θερμική άνεση.

Κριτήρια υψηλής ποιότητας (πλαίσιο, αίσθηση του χώρου, πολυμορφία, ομορφιά)

• Το έργο είναι αποτέλεσμα ολοκληρωμένης μελέτης των συνθηκών του τόπου: άνεμοι, ηλιακός προσανατολισμός, βροχοπτώσεις, γεωτεχνικό, μορφολογικό και αστικό πλαίσιο, τοπικοί κανονισμοί, επαναχρησιμοποιήσιμα απόβλητα και τοπικά υλικά, διαθέσιμες βιομηχανίες, οικοδομική παράδοση και βιοτεχνία, διαθέσιμη καθαρή ενέργεια, πλήρης διαχείριση των υδάτινων πόρων, μείωση του οικολογικού αποτυπώματος και τυπολογίες κατοικιών προσαρμοσμένες στις ανάγκες των δυνητικών κατοίκων.
• Το έργο συνδέει την κληρονομιά, την αρχιτεκτονική και την κλιματική αλλαγή. Η παραδοσιακή αρχιτεκτονική αποτέλεσε σταθερό σημείο αναφοράς ως τρόπος λειτουργίας με βάση την οικονομία των μέσων και το τι είναι διαθέσιμο σε τοπικό επίπεδο. Τα υλικά που χρησιμοποιούνται προέρχονται κυρίως από το νησί, από πηγές βιώσιμης διαχείρισης, για παράδειγμα, ψαμμίτης marès και επαναχρησιμοποιούμενες ξύλινες δοκοί που υποστηρίζουν τα 25 cm της ψάθας από φύκια Posidonia oceanica που χρησιμοποιείται για μόνωση.
• Πρόκειται για το ενεργειακά αποδοτικότερο κτίριο που έχει επιτευχθεί από το προσωπικό της IBAVI μέχρι σήμερα: ενεργειακής κλάσης Α με ετήσια ζήτηση συνδυασμένης κατανάλωσης ψύξης και θέρμανσης 4,8 kWh/m² για το έτος 2020 και 6,4 kWh/m² για το έτος 2050, με θεωρητικό σενάριο αύξησης της θερμοκρασίας κατά 2 °C.
• Η κατασκευή κατοικιών με υλικά και διαδικασίες που σέβονται το περιβάλλον είναι επωφελής για το περιβάλλον και βελτιώνει την ποιότητα ζωής με το ίδιο σχεδόν κόστος που έχουν και οι συμβατικές κατασκευές. Το έργο καταδεικνύει ότι η προμήθεια τοπικών υλικών ενισχύει τη σύνδεση με τον τόπο και την αποτελεσματικότητα των βιοκλιματικών στρατηγικών.
• Τα στοιχεία που διασώζονται από παλαιότερα κτίρια —π.χ. περσίδες παραθύρων, παραδοσιακά αραβικά πλακίδια— παρέχουν στις κατοικίες μοναδικό χαρακτήρα, κάτι εξαιρετικά ασυνήθιστο για τα δημόσια κτίρια, τα οποία είναι συχνά υπερβολικά τυποποιημένα και αδιάφορα.

Διακυβέρνηση και διαχείριση

11 υπάλληλοι της IBAVI και 7 εξωτερικοί τεχνικοί.

Προϋπολογισμός και χρηματοδότηση

Συνολικός προϋπολογισμός: 889 120,41 ευρώ

Το 65 % χρηματοδοτήθηκε από την IBAVI, το 26 % από το πρόγραμμα NextGeneration EU και το 9 % από την εθνική κυβέρνηση μέσω του εθνικού σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (Plan de Recuperación, Transformación y Resiliencia, PRTR).

Μεταβιβάσιμες ιδέες

• Αναζητήστε τοπικούς πόρους χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών για την αντιμετώπιση των κλιματικών συνθηκών μέσω παθητικών λύσεων, χρησιμοποιώντας ως οδηγό την τοπική παραδοσιακή αρχιτεκτονική.
• Μάθετε ή επαναφέρετε τις τεχνικές και τις γνώσεις για την κατασκευή κτιρίων με τουλάχιστον έναν από αυτούς τους πόρους και επικαιροποιήστε την τεχνική ώστε να καταστεί οικονομικά προσιτή.
• Προωθήστε την επικαιροποίηση και την ανάπτυξη τεχνικών δεξιοτήτων και γνώσεων για κάθε ενδιαφερόμενο μέρος που συμμετέχει στη διαδικασία κατασκευής: σχεδιαστές, τεχνικούς, εργαζομένους, οικοδόμους, βιομηχανίες κ.λπ.