Studios tal-arkitettura: l-Istitut Baleariku tal-Akkomodazzjoni - Institut Balear de l’Habitatge (IBAVI)

Sponsor prinċipali: IBAVI

Sena ta’ tlestija: 2023

Materjali: ġebel ramli tal-marès, injam (parzjalment użat mill-ġdid), madum tas-saqaf użat mill-ġdid, madum tal-kċina magħmul bl-idejn

Erja totali: 502 m² 

Premjijiet: L-IBAVI rċeviet il-Premju Emerġenti tal-AR 2022 bħala rikonoxximent għall-evoluzzjoni tal-approċċ tagħha minn Life Reusing Posidonia sa Santa Eugènia.

Sfond reġjonali

Fi Spanja, l-industriji tal-kostruzzjoni jammontaw għal 17% tal-emissjonijiet tas-CO2 u minkejja dan, m’hemm ebda dibattitu mifrux dwar l-importanza li jitnaqqsu l-emissjonijiet tal-materjali matul ix-xogħol tal-bini (enerġija griża). Għalhekk hu essenzjali li jiġu kkunsidrati mill-ġdid il-proċessi industrijali matul ix-xogħlijiet ta’ kostruzzjoni flimkien mal-effiċjenza enerġetika tal-bini finali.

Il-proġetti ta’ akkomodazzjoni soċjali fi Spanja normalment jingħataw permezz ta’ kompetizzjonijiet arkitettorali organizzati mill-awtoritajiet muniċipali jew reġjonali, iżda l-arkitetti interni jistgħu wkoll ifasslu proġetti.

Sa mill-2010, l-Istitut Baleariku tal-Akkomodazzjoni (IBAVI) - l-aġenzija pubblika tal-Ministeru tal-Agrikoltura, l-Ambjent u t-Territorju tal-Gvern Baleariku responsabbli għall-forniment u ż-żamma tal-akkomodazzjoni soċjali - ilu jiżviluppa proġetti interni ta’ akkomodazzjoni biex juri l-benefiċċju ambjentali kif ukoll il-fattibbiltà ekonomika u kostruttiva tal-użu ta’ materjali lokali. Dawn l-inizjattivi ta’ darba jfittxu li jipprovdu valuri ta’ referenza għar-rekwiżiti tal-effiċjenza enerġetika għal kompetizzjonijiet arkitettorali futuri.

Soluzzjoni

Il-bini ta’ sitt unitajiet ta’ akkomodazzjoni f’Santa Eugènia, belt żgħira fiċ-ċentru ta’ Mallorca, jimmarka l-qofol tar-riċerka mwettqa mill-IBAVI dwar il-potenzjal tal-kostruzzjoni massiva tal-ġebel għall-produzzjoni ta’ akkomodazzjoni soċjali.

Il-proġett iqis u jaġġorna l-esperjenza tal-IBAVI ta’ “Life Reusing Posidonia”, prototip ta’ akkomodazzjoni affordabbli, sostenibbli u effiċjenti fl-użu tal-enerġija fil-Formentera. Wara mmappjar tar-riżorsi f’Mallorca, hu għandu l-għan li jiżviluppa sistema ta’ kostruzzjoni ta’ ġebel ramli li tkun aktar rapida, orħos, aktar faċli u aktar raffinata mill-binjiet preċedenti tal-IBAVI.

Is-6 abitazzjonijiet f’Santa Eugènia huma mibnijin fuq is-sit ta’ garaxx antik li l-materjali tiegħu (ħitan tal-ġebel ramli, blinds tat-twieqi, madum tas-saqaf) reġgħu ntużaw biex jinħoloq bini b’żewġ livelli. L-appartamenti bi ftuħ fil-ħajt b’orjentazzjoni doppja jagħmlu l-aħjar użu mill-kundizzjonijiet tad-dawl tax-xemx u tal-ventilazzjoni. L-abitazzjonijiet kollha għandhom aċċess għal spazju komunitarju fil-beraħ. Il-bini hu bbażat fuq sistema strutturali ta’ soqfa bl-arkati paralleli bejn is-sular ta’ fuq u ta’ taħt. Kolonnat b’plieri tal-ġebel jappoġġja l-blajjet tal-bibien. Fl-ewwel sular, l-istruttura vertikali tirrepeti l-plieri tal-marès ta’ 80 x 40 cm fuq il-pjanterran. Ir-riffieda tal-injam jappoġġjaw is-saqaf ventilat. Il-meded kollha bejn il-plieri huma l-istess biex jagħmlu l-kostruzzjoni aktar faċli u jikkumpensaw l-ispiża żejda tal-użu ta’ materjali naturali. It-twieqi huma rranġati fuq assi vertikali biex il-ħitan u l-blajjet tal-bibien jinbnew b’mod aktar sempliċi.

L-użu tal-ġebel lokali marès mhux biss inaqqas l-emissjonijiet lokali tal-karbonju meta mqabbel mal-materjali konvenzjonali prodotti bil-fjuwils fossili, iżda jtejjeb ħafna l-inerzja termali, u għalhekk il-kumdità.

Kriterji għal kwalità għolja (kuntest, sens ta’ post, diversità, sbuħija)

• Il-proġett hu r-riżultat ta’ studju komprensiv tal-kundizzjonijiet tas-sit: l-irjieħ, l-orjentazzjoni solari, ix-xita, il-kuntest ġeotekniku, morfoloġiku u urban, ir-regolamenti lokali, l-iskart li jista’ jerġa’ jintuża u l-materjali lokali, l-industriji disponibbli, it-tradizzjoni tal-bini u l-artiġjanat, l-enerġija nadifa disponibbli, l-immaniġġar tal-ilma b’ċiklu sħiħ, it-tnaqqis tal-impronta ekoloġika, u t-tipoloġiji ta’ abitazzjonijiet adattati għall-ħtiġijiet ta’ residenti potenzjali.
• Il-proġett jorbot il-patrimonju, l-arkitettura u t-tibdil fil-klima. L-arkitettura tradizzjonali kienet referenza kostanti bħala mod ta’ ħidma mill-ekonomija tal-mezzi u dak li hu disponibbli lokalment. Il-materjali użati prinċipalment jiġu mill-gżira u jinkisbu b’mod sostenibbli, pereżempju, ġebel ramli marès u pjanċi tal-injam użati mill-ġdid li jappoġġjaw il-25 cm ta’ ħaxix tal-baħar Posidonia oceanica użat għall-iżolament.
• Dan hu l-aktar bini effiċjenti fl-użu tal-enerġija miksub mill-istaff tal-IBAVI sal-lum: il-klassi tal-enerġija A b’domanda annwali għall-konsum ikkombinat tat-tkessiħ u tat-tisħin ta’ 4.8 kWh/m² għas-sena 2020 u 6.4 kWh/m² għas-sena 2050, b’xenarju teoretiku ta’ +2 °C.
• Il-bini ta’ djar b’materjali u proċessi ekoloġiċi hu ta’ benefiċċju għall-ambjent u jtejjeb il-kwalità tal-ħajja bi kważi l-istess spiża tal-kostruzzjoni konvenzjonali. Il-proġett juri li l-akkwist ta’ materjali lokali jtejjeb il-konnessjoni mal-post u l-effiċjenza tal-istrateġiji bijoklimatiċi.
• Elementi salvati minn binjiet eqdem – eż. blinds tat-twieqi, madum Għarbi tradizzjonali – jipprovdu lill-abitazzjonijiet b’uniċità delikata, laqta ferm mhux tas-soltu għal akkomodazzjoni mibnija pubblikament li ħafna drabi tkun standardizzata bla gost ta’ xejn.

Governanza u mmaniġġar

11-il membru tal-istaff tal-IBAVI u 7 technicians esterni.

Baġit u finanzjament

Baġit totali: €889,120.41

65% iffinanzjati mill-IBAVI, 26% min-NextGeneration EU u 9% iffinanzjati mill-Gvern nazzjonali permezz tal-Pjan Nazzjonali għall-Irkupru u r-Reżiljenza (Plan de Recuperación, Transformación y Resilience, PRTR).

Ideat trasferibbli

• Fittxu r-riżorsi lokali b’livell baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju biex jiġu ffaċċjati l-kundizzjonijiet klimatiċi permezz ta’ soluzzjonijiet passivi, bl-użu tal-arkitettura vernakulari bħala mappa gwida.
• Tgħallmu jew irkupraw it-tekniki u l-għarfien biex tibnu b’mill-anqas waħda minn dawn ir-riżorsi u aġġornaw it-teknika biex tagħmluha affordabbli.
• Ippromwovu l-ħiliet tekniċi u l-aġġornament u l-iżvilupp tal-għarfien għal kwalunkwe parti kkonċernata involuta fil-proċess tal-kostruzzjoni: disinjaturi, technicians, ħaddiema, bennejja, industriji, eċċ.