Kultura jest wysoko ceniona zarówno przez mieszkańców wszystkich regionów i miast Europy, jak i osoby je odwiedzające. Dziedzictwo kulturowe jest najważniejszym elementem wizerunku i tożsamości tych miejsc. Turystyka kulturalna stanowi 40 proc. wszystkich aktywności turystycznych w Europie.
Dziedzictwo kulturowe jest kluczowe dla osiągnięcia zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu i może pomóc w ożywieniu miast i regionów. Unia Europejska (UE) współpracuje z miastami i regionami, aby zapewnić wsparcie finansowe dla kultury, zwiększyć świadomość na temat potencjału kultury i dziedzictwa kulturowego oraz opracować zintegrowane strategie za pomocą kilku instrumentów.
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) a dziedzictwo kulturowe
Fundusz wspiera dziedzictwo kulturowe poprzez działania finansujące ochronę, rozwój i promocję dóbr kultury na poziomie lokalnym.
Przykładowe działania z lat 2007–2013 i 2014–2020 to m.in:
- duży projekt na rzecz ochrony stanowiska archeologicznego w Pompejach
- nowoczesne muzeum w Lascaux we Francji
- renowacja górniczej wioski Nant Gwrtheyrn w północno-zachodniej Walii, nagrodzona tytułem doskonałości RegioStar w 2018 r.
Na stronie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego można znaleźć więcej przykładowych projektów z zakresu dziedzictwa kulturowego, w tym na temat nagród REGIOSTARS.
Agenda miejska dla UE
W 2018 r. państwa członkowskie UE utworzyły nowe partnerstwo na rzecz kultury i dziedzictwa kulturowego. Wielopoziomowa metoda pracy promuje współpracę między miastami, państwami członkowskimi, Komisją Europejską i innymi zainteresowanymi stronami w ramach agendy miejskiej UE.
Agenda miejska dla UE ma na celu poprawę kształtowania i wdrażania polityki UE w jej trzech aspektach, którymi są:
- lepsze stanowienie prawa
- lepsze finansowanie
- zwiększenie wiedzy.
W czasie trwania każdego partnerstwa i w jego ramach proponuje się dobrowolne plany działania zawierające konkretne inicjatywy, które mają być wprowadzone w życie przez członków partnerstwa. Plany działania są kluczowym mechanizmem realizacji w ramach agendy miejskiej dla UE.
Dziedzictwo kulturowe w akcji
Program wzajemnego uczenia się „Dziedzictwo kulturowe w akcji” jest skierowany do polityków na szczeblu lokalnym i regionalnym, a jego celem jest wspieranie wymiany wiedzy w zakresie dziedzictwa kulturowego. Działanie to, które jest finansowane ze środków programu „Kreatywna Europa”, rozpoczęto w styczniu 2020 r.
Dyrekcja Generalna ds. Edukacji, Młodzieży, Sportu i Kultury (DG EAC) nadzoruje realizację tego działania przez konsorcjum partnerów pod przewodnictwem EUROCITIES, we współpracy z ruchem Europa Nostra, Siecią Regionów Europejskich na rzecz Badań i Innowacji (ERRIN), firmą KEA European Affairs i Radą Architektów Europy.
Projekt obejmie opracowanie katalogu 30 dobrych praktyk z miast, regionów, obszarów pozamiejskich i wiejskich z całej Unii Europejskiej, natomiast uczestnicy działania w wyróżnionych lokalizacjach zorganizują 12 wizyt umożliwiających wzajemne uczenie się, a w każdej z nich weźmie udział ponad 20 uczestników.
Dzięki programowi „Dziedzictwo kulturowe w akcji” ponad 100 polityków na szczeblu lokalnym i regionalnym zyskuje możliwość wymiany wiedzy w zakresie dziedzictwa kulturowego, ze szczególnym uwzględnieniem takich tematów jak:
- partycypacyjne zarządzanie dziedzictwem kulturowym
- adaptacja do celów ponownego wykorzystania zabytkowych budynków
- zasady dotyczące jakości na potrzeby interwencji w zakresie dziedzictwa kulturowego.
Działanie to opiera się na poprzedniej inicjatywie w zakresie wzajemnego uczenia się „Kultura dla miast i regionów” finansowanej ze środków programu „Kreatywna Europa”, zrealizowanej w latach 2015–2017, w której przeanalizowano wybrane istniejące inicjatywy kulturalne oraz ich wpływ na rozwój lokalny i regionalny.
Wśród rezultatów tego projektu można wymienić:
- katalog 70 studiów przypadków
- wizyty studyjne w 15 miastach/regionach
- coaching ekspercki dla 10 miast/regionów.
Program „Horyzont 2020” na rzecz dziedzictwa kulturowego w regionach i miastach
W 2019 r. Unia Europejska zainwestowała 25 mln euro w cztery projekty mające na celu przekształcenie historycznych obszarów miejskich i krajobrazów kulturowych w ośrodki integracji przedsiębiorczości oraz integracji społecznej i kulturowej.
Niektóre wyróżnione projekty realizowane w ramach programu:
RURITAGE
Projekt polega na przekształcaniu obszarów wiejskich tak, by podkreślić potencjał dziedzictwa kulturowego i naturalnego jako siły napędowej odnowy tych obszarów.
Więcej informacji na temat projektu RURITAGE
ROCK
Autorzy projektu ROCK koncentrują się na historycznych centrach miast – traktują je jak laboratoria, dzięki którym chcą pokazać, że dziedzictwo kulturowe może być niepowtarzalną i potężną siłą napędową dla odnowy, zrównoważonego rozwoju i wzrostu gospodarczego całego miasta.
Więcej informacji na temat projektu ROCK
CLIC
CLIC to interdyscyplinarny projekt, który ma na celu zidentyfikowanie narzędzi oceny na potrzeby testowania, wdrażania, walidacji i wymiany innowacyjnych modeli finansowania, modeli biznesowych i modeli zarządzania o obiegu zamkniętym na potrzeby ponownego wykorzystywania elementów dziedzictwa kulturowego i krajobrazów kulturowych.
W ramach programu „Horyzont 2020” powołano grupę zadaniową ds. „modeli finansowania i modeli biznesowych na potrzeby ponownego wykorzystywania obiektów dziedzictwa kulturowego w miastach”. Jej celem jest zapewnienie wiedzy fachowej i doradztwa w zakresie finansowania ponownego wykorzystania budynków i przestrzeni zgodnie z podejściem opartym na gospodarce o obiegu zamkniętym oraz zarządzania ponownym wykorzystaniem tych budynków i przestrzeni. Projekt CLIC przewodniczy grupie zadaniowej.
Więcej informacji na temat projektu CLIC
Open Heritage
Projekt Open Heritage ma na celu określenie i przetestowanie najlepszych praktyk w zakresie adaptacyjnego ponownego wykorzystania dziedzictwa kulturowego w Europie.
Więcej informacji na temat projektu Open Heritage