Priorytety Komisji Europejskiej wyznaczone na lata 2019–2024 są niezwykle istotne w kontekście kształtowania polityki w dziedzinie kultury na szczeblu UE, jak również określania kluczowych obszarów tematycznych europejskiej współpracy kulturalnej.
Priorytety te stanowią element ogólnej strategii politycznej Unii Europejskiej.
Wyznaczone priorytety są niezwykle istotne w kontekście kształtowania polityki w dziedzinie kultury na szczeblu UE, jak również określania kluczowych obszarów tematycznych europejskiej współpracy kulturalnej.
W okresie 2019–2024 Komisja Europejska ma sześć następujących priorytetów politycznych:
- Europejski Zielony Ład: dążenie do stania się pierwszym neutralnym dla klimatu kontynentem
- Europa na miarę ery cyfrowej: zapewnienie ludziom dostępu do technologii najnowszej generacji
- Gospodarka służąca ludziom: działania na rzecz sprawiedliwości społecznej i dobrobytu
- Silniejsza pozycja Europy na świecie: Europa, która mierzy wyżej, by stać się jedynym w swoim rodzaju odpowiedzialnym globalnym liderem
- Promowanie europejskiego stylu życia: budowa Unii równości, w której wszyscy mamy takie same szanse
- Nowy impuls dla demokracji europejskiej: pielęgnowanie, ochrona i wzmacnianie europejskiej demokracji
- Więcej informacji na temat strategicznych priorytetów Komisji Europejskiej
Z uwagi na istotną rolę, jaką sektor kultury i sektor kreatywny odgrywają w gospodarce i społeczeństwie UE, mogą one znacząco przyczynić się do realizacji wszystkich wymienionych powyżej priorytetów.
Nowy europejski program na rzecz kultury
W następstwie Europejskiej agendy kultury w dobie globalizacji świata z 2007 r. Komisja przyjęła w 2018 r. Nowy europejski program na rzecz kultury, aby uwzględnić rozwój sektora kultury. W nowym programie i towarzyszącym mu dokumencie roboczym służb Komisji przedstawiono ramy współpracy w dziedzinie kultury na szczeblu UE. Ramy te koncentrują się na pozytywnym wkładzie kultury w rozwój społeczeństwa Europy, jej gospodarki oraz stosunków międzynarodowych. W programie określono także ulepszone metody współpracy z państwami członkowskimi, organizacjami społeczeństwa obywatelskiego oraz partnerami międzynarodowymi.
Państwa członkowskie definiują główne tematy i metody współpracy politycznej w dziedzinie kultury za pośrednictwem planów prac w dziedzinie kultury, które przyjmuje Rada Unii Europejskiej.
Nowy program ma trzy obszary strategiczne obejmujące szczegółowe cele o wymiarach: społecznym, gospodarczym i zewnętrznym.
Wymiar społeczny
Z myślą o wykorzystaniu kultury i różnorodności kulturowej na rzecz spójności społecznej i dobrostanu społeczeństwa ustalono następujące cele:
- wzmocnienie zdolności kulturowej wszystkich Europejczyków poprzez udostępnienie szerokiej gamy wydarzeń kulturalnych i zapewnienie możliwości aktywnego uczestnictwa
- zachęcenie do mobilności osób zawodowo związanych z sektorem kultury i sektorem kreatywnym oraz wyeliminowanie przeszkód ograniczających ich mobilność
- ochrona i propagowanie dziedzictwa kulturowego Europy jako wspólnego zasobu, aby podnieść poziom wiedzy na temat naszej wspólnej historii i wartości oraz wzmocnić poczucie wspólnej tożsamości europejskiej.
Wymiar gospodarczy
Z myślą o wspieraniu kreatywności opartej na kulturze w obszarze edukacji i innowacji na rzecz zatrudnienia i wzrostu ustalono następujące cele:
- propagowanie sztuki, kultury i twórczego myślenia w obszarze formalnego i nieformalnego kształcenia i szkolenia na wszystkich poziomach oraz w zakresie uczenia się przez całe życie
- wspieranie otoczenia sprzyjającego rozwojowi sektora kultury i sektora kreatywnego, propagowanie dostępu do finansowania, zdolności innowacyjnych, godziwego wynagradzania autorów i twórców oraz współpracy międzysektorowej
- propagowanie umiejętności wymaganych w sektorze kultury i sektorze kreatywnym, w tym umiejętności cyfrowych, umiejętności w zakresie przedsiębiorczości, umiejętności tradycyjnych i specjalistycznych.
Wymiar zewnętrzny
W ramach tego wymiaru dąży się do wzmocnienia międzynarodowych stosunków kulturalnych UE poprzez realizację trzech poniższych celów:
- wspierania kultury jako czynnika napędzającego zrównoważony rozwój gospodarczy i społeczny
- propagowania kultury i dialogu międzykulturowego jako metod zapewnienia pokojowych stosunków między społecznościami
- wzmocnienia współpracy na rzecz dziedzictwa kulturowego.
Bazując na doświadczeniach zdobytych dzięki współpracy UE w dziedzinie kultury w ciągu ostatnich dziesięciu lat, nowy program jest ukierunkowany na ścisłą współpracę z państwami członkowskimi i zainteresowanymi stronami, w tym z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego oraz partnerami międzynarodowymi.
Plany prac w dziedzinie kultury
Państwa członkowskie określają swoje priorytety w zakresie kształtowania polityki kulturalnej na szczeblu UE w wieloletnich planach prac, które w postaci wniosków są następnie przyjmowane przez Radę UE. W uzupełnieniu Nowego europejskiego programu na rzecz kultury oraz zgodnie z jego strategicznym ukierunkowaniem plan prac ustanawia się w formie strategicznego i dynamicznego instrumentu współpracy kulturalnej UE, który odnosi się do bieżącej sytuacji politycznej oraz wyznaczonych priorytetów z należytym uwzględnieniem unijnych zasad pomocniczości i proporcjonalności.
W bieżącym planie prac w dziedzinie kultury obejmującym lata 2023–2026 przedstawiono cztery priorytety współpracy europejskiej w kontekście kształtowania polityki kulturalnej:
- artyści i osoby zawodowo związane z kulturą: pomoc dla sektora kultury i sektora kreatywnego
- kultura dla ludzi: zwiększanie uczestnictwa w kulturze i roli kultury w społeczeństwie
- kultura dla planety: wykorzystać wpływ kultury
- kultura kreatywnej współpracy: wzmocnienie wymiaru kulturalnego stosunków zewnętrznych UE.
W ramach każdego z priorytetów określono 21 działań, jakie mają podjąć Komisja, państwa członkowskie i prezydencja Rady.
Metody współpracy oraz docelowe wyniki zostały wyraźnie określone (z uwzględnieniem otwartej metody koordynacji dla grup ekspertów).
Bieżący plan zakłada kontynuację dotychczasowych działań Unii Europejskiej w dziedzinie dziedzictwa kulturowego między innymi w następujących dziedzinach:
- ochrona przed zmianą klimatu
- ochrona przed klęskami żywiołowymi i katastrofami spowodowanymi przez człowieka oraz handlem ludźmi
- warunki pracy artystów
- znaczenie kultury dla zdrowia fizycznego i psychicznego
- dostęp do kultury, uczestnictwo w kulturze i demokracja
- rola bibliotek
- transformacja ekologiczna i cyfrowa sektorów
- wysokiej jakości środowisko zbudowane
- międzynarodowe stosunki kulturalne, w tym z Ukrainą.
Aktualny plan prac w dziedzinie kultury jest czwartym unijnym planem i opiera się na trzech wcześniejszych, obejmujących lata 2019–2022, 2015–2018 i 2011–2014.
Europejskie ramy działania w zakresie dziedzictwa kulturowego
W grudniu 2018 r. Komisja Europejska przedstawiła wniosek w sprawie pierwszych europejskich ram działania w zakresie dziedzictwa kulturowego. Celem ram jest wykorzystanie i zwiększenie skali sukcesu Europejskiego Roku Dziedzictwa Kulturowego (2018) oraz zapewnienie jego trwałego wpływu.
- Więcej informacji na temat europejskich ram działania w zakresie dziedzictwa kulturowego
W stronę strategii UE w dziedzinie międzynarodowych stosunków kulturalnych
W 2016 r. wysoka przedstawiciel Unii i wiceprzewodnicząca Federica Mogherini oraz komisarz Tibor Navracsics przedstawili wspólny komunikat do Parlamentu Europejskiego i Rady – W stronę strategii UE w dziedzinie międzynarodowych stosunków kulturalnych. Jego celem było umieszczenie współpracy kulturalnej w centrum stosunków dyplomatycznych UE z państwami na całym świecie.
- Więcej informacji na temat strategii UE w dziedzinie międzynarodowych stosunków kulturalnych