The European Commission’s objective is to develop a more strategic approach to cultural policy, ensuring that culture is woven into policy making across the board, and that more Europeans have access to culture. To make this happen and to guide and harness the multiple dimensions of culture, the commission is putting forward an overarching strategic framework, the Culture Compass for Europe.

The European Commission plans to put forward a political communication in the fourth quarter of 2025, together with a draft joint declaration to be agreed between the European Commission, the European Parliament and the Council of the EU.

The Culture Compass for Europe will replace the 2018 New European Agenda for Culture. This and its accompanying staff working document currently provide the framework for cooperation on culture at the EU level. These focus on the positive contribution that culture brings to Europe’s society, its economy and international relations. The 2018 documents also set out enhanced working methods with EU countries, civil society organisations and international partners.

Priorytety Komisji Europejskiej wyznaczone na lata 2019–2024 są niezwykle istotne w kontekście kształtowania polityki w dziedzinie kultury na szczeblu UE, jak również określania kluczowych obszarów tematycznych europejskiej współpracy kulturalnej.

Priorytety te stanowią element ogólnej strategii politycznej Unii Europejskiej. 

Wyznaczone priorytety są niezwykle istotne w kontekście kształtowania polityki w dziedzinie kultury na szczeblu UE, jak również określania kluczowych obszarów tematycznych europejskiej współpracy kulturalnej.

W okresie 2019–2024 Komisja Europejska ma sześć następujących priorytetów politycznych:

1. Europejski Zielony Ład: dążenie do stania się pierwszym neutralnym dla klimatu kontynentem
2. Europa na miarę ery cyfrowej: zapewnienie ludziom dostępu do technologii najnowszej generacji
3. Gospodarka służąca ludziom: działania na rzecz sprawiedliwości społecznej i dobrobytu
4. Silniejsza pozycja Europy na świecie: Europa, która mierzy wyżej, by stać się jedynym w swoim rodzaju odpowiedzialnym globalnym liderem
5. Promowanie europejskiego stylu życia: budowa Unii równości, w której wszyscy mamy takie same szanse
6. Nowy impuls dla demokracji europejskiej: pielęgnowanie, ochrona i wzmacnianie europejskiej demokracji

• Więcej informacji na temat strategicznych priorytetów Komisji Europejskiej

Z uwagi na istotną rolę, jaką sektor kultury i sektor kreatywny odgrywają w gospodarce i społeczeństwie UE, mogą one znacząco przyczynić się do realizacji wszystkich wymienionych powyżej priorytetów.

Nowy europejski program na rzecz kultury

W następstwie Europejskiej agendy kultury w dobie globalizacji świata z 2007 r. Komisja przyjęła w 2018 r. Nowy europejski program na rzecz kultury, aby uwzględnić rozwój sektora kultury. W nowym programie i towarzyszącym mu dokumencie roboczym służb Komisji przedstawiono ramy współpracy w dziedzinie kultury na szczeblu UE. Ramy te koncentrują się na pozytywnym wkładzie kultury w rozwój społeczeństwa Europy, jej gospodarki oraz stosunków międzynarodowych. W programie określono także ulepszone metody współpracy z państwami członkowskimi, organizacjami społeczeństwa obywatelskiego oraz partnerami międzynarodowymi.

Państwa członkowskie definiują główne tematy i metody współpracy politycznej w dziedzinie kultury za pośrednictwem planów prac w dziedzinie kultury, które przyjmuje Rada Unii Europejskiej.

Nowy program ma trzy obszary strategiczne obejmujące szczegółowe cele o wymiarach: społecznym, gospodarczym i zewnętrznym.

Wymiar społeczny

Z myślą o wykorzystaniu kultury i różnorodności kulturowej na rzecz spójności społecznej i dobrostanu społeczeństwa ustalono następujące cele:

• wzmocnienie zdolności kulturowej wszystkich Europejczyków poprzez udostępnienie szerokiej gamy wydarzeń kulturalnych i zapewnienie możliwości aktywnego uczestnictwa
• zachęcenie do mobilności osób zawodowo związanych z sektorem kultury i sektorem kreatywnym oraz wyeliminowanie przeszkód ograniczających ich mobilność
• ochrona i propagowanie dziedzictwa kulturowego Europy jako wspólnego zasobu, aby podnieść poziom wiedzy na temat naszej wspólnej historii i wartości oraz wzmocnić poczucie wspólnej tożsamości europejskiej.

Wymiar gospodarczy

Z myślą o wspieraniu kreatywności opartej na kulturze w obszarze edukacji i innowacji na rzecz zatrudnienia i wzrostu ustalono następujące cele:

• propagowanie sztuki, kultury i twórczego myślenia w obszarze formalnego i nieformalnego kształcenia i szkolenia na wszystkich poziomach oraz w zakresie uczenia się przez całe życie
• wspieranie otoczenia sprzyjającego rozwojowi sektora kultury i sektora kreatywnego, propagowanie dostępu do finansowania, zdolności innowacyjnych, godziwego wynagradzania autorów i twórców oraz współpracy międzysektorowej
• propagowanie umiejętności wymaganych w sektorze kultury i sektorze kreatywnym, w tym umiejętności cyfrowych, umiejętności w zakresie przedsiębiorczości, umiejętności tradycyjnych i specjalistycznych.

Wymiar zewnętrzny

W ramach tego wymiaru dąży się do wzmocnienia międzynarodowych stosunków kulturalnych UE poprzez realizację trzech poniższych celów:

• wspierania kultury jako czynnika napędzającego zrównoważony rozwój gospodarczy i społeczny
• propagowania kultury i dialogu międzykulturowego jako metod zapewnienia pokojowych stosunków między społecznościami
• wzmocnienia współpracy na rzecz dziedzictwa kulturowego.

Bazując na doświadczeniach zdobytych dzięki współpracy UE w dziedzinie kultury w ciągu ostatnich dziesięciu lat, nowy program jest ukierunkowany na ścisłą współpracę z państwami członkowskimi i zainteresowanymi stronami, w tym z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego oraz partnerami międzynarodowymi.

Plany prac w dziedzinie kultury

Państwa członkowskie określają swoje priorytety w zakresie kształtowania polityki kulturalnej na szczeblu UE w wieloletnich planach prac, które w postaci wniosków są następnie przyjmowane przez Radę UE. W uzupełnieniu Nowego europejskiego programu na rzecz kultury oraz zgodnie z jego strategicznym ukierunkowaniem plan prac ustanawia się w formie strategicznego i dynamicznego instrumentu współpracy kulturalnej UE, który odnosi się do bieżącej sytuacji politycznej oraz wyznaczonych priorytetów z należytym uwzględnieniem unijnych zasad pomocniczości i proporcjonalności.

W bieżącym planie prac w dziedzinie kultury obejmującym lata 2023–2026 przedstawiono cztery priorytety współpracy europejskiej w kontekście kształtowania polityki kulturalnej:

1. artyści i osoby zawodowo związane z kulturą: pomoc dla sektora kultury i sektora kreatywnego
2. kultura dla ludzi: zwiększanie uczestnictwa w kulturze i roli kultury w społeczeństwie
3. kultura dla planety: wykorzystać wpływ kultury
4. kultura kreatywnej współpracy: wzmocnienie wymiaru kulturalnego stosunków zewnętrznych UE.

W ramach każdego z priorytetów określono 21 działań, jakie mają podjąć Komisja, państwa członkowskie i prezydencja Rady.

Metody współpracy oraz docelowe wyniki zostały wyraźnie określone (z uwzględnieniem otwartej metody koordynacji dla grup ekspertów).

Bieżący plan zakłada kontynuację dotychczasowych działań Unii Europejskiej w dziedzinie dziedzictwa kulturowego między innymi w następujących dziedzinach:

• ochrona przed zmianą klimatu
• ochrona przed klęskami żywiołowymi i katastrofami spowodowanymi przez człowieka oraz handlem ludźmi
• warunki pracy artystów
• znaczenie kultury dla zdrowia fizycznego i psychicznego
• dostęp do kultury, uczestnictwo w kulturze i demokracja
• rola bibliotek
• transformacja ekologiczna i cyfrowa sektorów
• wysokiej jakości środowisko zbudowane
• międzynarodowe stosunki kulturalne, w tym z Ukrainą.

Aktualny plan prac w dziedzinie kultury jest czwartym unijnym planem i opiera się na trzech wcześniejszych, obejmujących lata 2019–2022, 2015–2018 i 2011–2014.

Europejskie ramy działania w zakresie dziedzictwa kulturowego

W grudniu 2018 r. Komisja Europejska przedstawiła wniosek w sprawie pierwszych europejskich ram działania w zakresie dziedzictwa kulturowego. Celem ram jest wykorzystanie i zwiększenie skali sukcesu Europejskiego Roku Dziedzictwa Kulturowego (2018) oraz zapewnienie jego trwałego wpływu. 

• Więcej informacji na temat europejskich ram działania w zakresie dziedzictwa kulturowego

W stronę strategii UE w dziedzinie międzynarodowych stosunków kulturalnych

W 2016 r. wysoka przedstawiciel Unii i wiceprzewodnicząca Federica Mogherini oraz komisarz Tibor Navracsics przedstawili wspólny komunikat do Parlamentu Europejskiego i Rady – W stronę strategii UE w dziedzinie międzynarodowych stosunków kulturalnych. Jego celem było umieszczenie współpracy kulturalnej w centrum stosunków dyplomatycznych UE z państwami na całym świecie.

• Więcej informacji na temat strategii UE w dziedzinie międzynarodowych stosunków kulturalnych