De uitgeverijsector is een van de grootste culturele sectoren in Europa, met een totale marktwaarde van zo’n 36 à 38 miljard euro. Volgens het verslag van de European Publishers Federation van 2018 werken in de gehele waardeketen (auteurs, boekverkopers, drukkers, ontwerpers enz.) meer dan een half miljoen mensen. Met meer dan 500 000 gepubliceerde titels per jaar is de Europese boekensector bijzonder rijk en divers.

Nochtans blijven veel Europese boeken buiten het bereik van de Europese burgers. Dat komt vooral door de taalkundige en geografische versnippering van de markten en de dominante positie van Engelstalige boeken, die goed zijn voor 80 à 90 % van de vertaalde werken in Europa. Europese literaire werken worden te zelden in andere talen vertaald, waardoor veel Europese lezers niet kunnen profiteren van de rijkdom en diversiteit van de Europese literatuur.

De boekensector heeft zich ook niet snel genoeg kunnen aanpassen aan de digitale omwenteling en lijdt onder een gestage daling van het aantal lezers.

De coronacrisis heeft deze trend nog versterkt, waardoor de ondersteuning van de boekensector en het concurrentievermogen ervan meer dan ooit noodzakelijk is.

De Europese Unie ondersteunt de boekensector door een mix van instrumenten en beleidsmaatregelen, zoals financiering, dialoog en regelgeving.

Steun voor de boekensector in het kader van het programma Creatief Europa

Met het programma Creatief Europa wordt de verspreiding van literatuur in Europa bevorderd, een diverser publiek voor Europese boeken aangesproken en het concurrentievermogen van de uitgeverijsector versterkt.

Ondersteuning van literaire vertalingen

Het programma Creatief Europa omvat cofinanciering voor uitgevers om de vertaling en publicatie van boeken uit minder vertegenwoordigde talen te stimuleren. De financiële steun dekt 50 % van de vertaalkosten, maar is ook bedoeld voor promotie en distributie aan een groter publiek. De meeste promotieacties (bezoeken van auteurs, festivals, lezingen) worden georganiseerd in samenwerking met boekverkopers, bibliotheken of literatuurfestivals die het lokale/nationale ecosysteem van boeken versterken.

Sinds de start van het programma werden meer dan 320 projecten van Europese uitgevers geselecteerd voor vertaling en promotie. Daarbij gaat het om meer dan 2700 boeken uit 41 verschillende talen in Europa. De verscheidenheid aan talen en genres is een duidelijke weerspiegeling van de taalkundige en culturele diversiteit van de Europese literatuur.

• Lees meer over de ondersteuning van literaire vertalingen

Samenwerking en platform voor de promotie van werken

Naast het ondersteunen van literaire vertalingen worden via het programma allerlei samenwerkingsprojecten- en -platforms gecofinancierd. De volgende vroegere of lopende projecten illustreren hoe Creatief Europa de boekensector ondersteunt in de hele boekwaardeketen, van auteur tot lezer:

• Ontwikkeling van talent: In het kader van CELA (Connecting Emerging Literary Artists) worden 30 opkomende auteurs, 80 opkomende vertalers en 6 opkomende literaire professionals opgeleid en met elkaar in contact gebracht, om minder vertegenwoordigde talen meer bekendheid te geven en veranderingen te stimuleren.
• Online promotie en verspreiding: “European comics” is een pan-Europees digitaal project onder leiding van 13 Europese uitgevers van strips uit 8 Europese landen. Het draagt bij tot de bevordering van Europese comics en graphic novels door:
  • het opzetten van een collectieve digitale catalogus
  • het organiseren van auteurstournees en -evenementen overal in Europa en Noord-Amerika
  • het opzetten van een website voor lezers van strips en professionals 
• Bevordering van poëzie: Het in 2017 opgerichte Versopolis-platform is in de loop der jaren gegroeid en biedt ruimte aan 23 poëzie- en literaire festivals in Europa. Meer dan 200 gedichten uit 32 verschillende Europese talen werden gepromoot en zo’n 1 800 gedichten werden op de website gepubliceerd.
• Netwerken tussen bedrijven: ALDUS (European Book Fairs’ network) is een internationaal netwerk van de grootste boekenbeurzen ter wereld (Frankfurt en Bologna), diverse nationale beurzen en uitgeverijorganisaties. Het beoogt het snel veranderende Europese publicatielandschap verder te professionaliseren.
• Betrokkenheid van het publiek: SILO (Socially Inclusive Literature Operations) heeft tot doel buitenlandse Europese literatuur toegankelijk te maken voor iedereen. Organisaties uit zeven landen werken rechtstreeks met burgers: zij betrekken vluchtelingen, ziekenhuispatiënten, jonge volwassenen, gevangenen, middelbare scholieren en ouderen bij hun acties. Zo brengen zij literatuur naar de straat, voorsteden, ziekenhuizen en overal waar een goed verhaal nodig is.
• Lezen en onderwijs: Het project READ ON (reading for Enjoyment, Achievement and Development of Young People) heeft tot doel de belangstelling van jongeren voor literatuur te vergroten, hen te inspireren en te stimuleren te lezen voor het plezier, en daarbij gebruik te maken van hun digitale vaardigheden. Het project bestaat uit een partnerschap van zes landen. Er worden evenementen georganiseerd op scholen, tienerfestivals en informele locaties, en weboplossingen aangeboden om jongeren vertrouwd te maken met boeken. De snel veranderende digitale samenleving heeft niet alleen negatieve kanten, maar biedt ook mogelijkheden om de leesvaardigheid van jongeren verder te ontwikkelen, wat een belangrijke factor voor succes is in hun verdere schoolloopbaan, sociale en professionele leven.

Wat houdt het volgende programma Creatief Europa (2021-2027) in?

De Europese Commissie heeft besloten haar steun aan de boekensector in het kader van het toekomstige programma Creatief Europa te versterken. Zij zal meer middelen uittrekken voor de vertaling en promotie van boeken en meer sectorspecifieke steun verlenen voor opleiding, professionalisering en netwerken in de boekensector.

Literatuurprijs van de Europese Unie

Met de literatuurprijs van de Europese Unie (EUPL) wordt de aandacht gevestigd op de creativiteit en diversiteit van de hedendaagse Europese literaire fictie. Het doel is tevens de verspreiding van literatuur binnen Europa en de belangstelling voor literaire werken uit andere landen te bevorderen.

De prijs wordt georganiseerd door een consortium van de European Writers’ Council, de Federation of European Publishers en de European and International Booksellers Federation, en wordt gefinancierd uit het programma Creatief Europa. Sinds de eerste editie ervan in 2008 hebben 135 opkomende auteurs uit 41 Europese landen dankzij deze prijs nieuwe markten bereikt, doordat hun werk in verschillende talen is vertaald.

• Lees meer over de literatuurprijs van de Europese Unie

Dialoog en samenwerking met de lidstaten en belanghebbenden

De Commissie gaat voortdurend de dialoog aan met de sector en heeft onlangs een open coördinatiegroep voor meertaligheid en vertaling opgericht. Deze geeft advies om de verspreiding van werken in Europa te bevorderen en de vertaalsector te versterken.