An fáth a bhfuil gá leis an tacaíocht sin
Tá earnáil leabhar na hEorpa thar a bheith saibhir agus éagsúil, agus foilsítear níos mó ná 575,000 teideal gach bliain. Mar sin féin, níl rochtain ag cuid mhaith léitheoirí ar fud na hEorpa ar shaibhreas agus ar éagsúlacht litríocht na hEorpa. Cúis amháin leis sin ná gur ró-annamh a aistrítear litríocht ó go leor tíortha Eorpacha go teangacha Eorpacha eile.
Tá dúshláin roimh earnáil na leabhar agus na foilsitheoireachta, mar shampla an t-aistriú digiteach agus an t-aistriú glas, téarnamh tar éis phaindéim COVID-19, cuimsiú sóisialta, agus nósanna léitheoireachta athraitheacha daoine aonair.
Idir an dá linn, tá an fhoilsitheoireacht ar cheann de na hearnálacha cultúrtha is mó san Eoraip, dar luach margaidh measta níos mó ná €36 bhilliún. Fostaíonn slabhra luacha iomlán na leabhar níos mó ná leathmhilliún duine, de réir thuarascáil 2022 ó Chónaidhm Fhoilsitheoirí na hEorpa.
Cineálacha tacaíochta faoin gclár Eoraip na Cruthaitheachta
Féach leat an méid a dhéanann an tAontas Eorpach d’earnáil na leabhar agus na foilsitheoireachta trí mhaoiniú, duaiseanna agus gníomhaíochtaí beartais.
Maoiniú agus duaiseanna
Scaipeadh saothar liteartha Eorpach
Cuireann an clár Eoraip na Cruthaitheachta maoiniú tiomnaithe ar fáil d’fhoilsitheoirí agus d’eagraíochtaí atá ag feidhmiú in earnáil na leabhar agus na foilsitheoireachta chun saothair ficsin Eorpacha a aistriú, a fhoilsiú, a dháileadh agus a chur chun cinn, go príomha ó theangacha neamhfhorleathana.
Tacaíonn an clár Eoraip na Cruthaitheachta le breis agus 500 aistriúchán leabhar gach bliain in os cionn 40 bunteanga agus 30 sprioctheanga, ina bhfuil 300 aistritheoir agus 400 scríbhneoir comhaimseartha rannpháirteach, rud a chuireann an éagsúlacht chultúrtha agus teanga chun cinn.
Duais Litríochta an Aontais Eorpaigh
Ó 2009 i leith, tugann Duais Litríochta an Aontais Eorpaigh luach a saothar do na húdair Eorpacha is fearr atá ag teacht chun cinn, go háirithe i réimse an fhicsin, agus ceiliúrtar léi éagsúlacht teanga agus sármhaitheas na litríochta i dtíortha atá rannpháirteach sa chlár Eoraip na Cruthaitheachta.
A bhuíochas leis an duais, bhain breis agus 175 údar atá ag teacht chun cinn as 41 thír margaí nua amach, agus aistríodh a gcuid saothar go roinnt teangacha ó bhí 2009 ann. Eagraíonn Cónaidhm Fhoilsitheoirí na hEorpa agus Cónaidhm na nDíoltóirí Leabhar Eorpacha agus Idirnáisiúnta Duais Litríochta an Aontais Eorpaigh agus tacaíocht acu ón gclár Eoraip na Cruthaitheachta.
Lá na nÚdar Eorpach
Is éard atá i Lá na nÚdar Eorpach tionscnamh nua de chuid an Choimisiúin Eorpaigh chun an ghlúin óg a spreagadh i dtreo na léitheoireachta agus cuidiú leo eolas a chur ar éagsúlacht litríocht na hEorpa. Is deis é Lá na nÚdar Eorpach freisin chun machnamh a dhéanamh ar thionscnaimh atá ar siúl cheana féin i dtíortha den Aontas agus chun dea-chleachtais a chomhroinnt maidir le cur chun cinn na léitheoireachta.
An Cultúr – An Eoraip á Bogadh Chun Cinn
Leis an gclár ‘An Cultúr – An Eoraip á Bogadh Chun Cinn’ cuirtear deontais soghluaisteachta ar fáil do scríbhneoirí, aistritheoirí agus gairmithe ó earnáil na leabhar, agus d’ealaíontóirí agus gairmithe cultúrtha i ngach ceann de na 40 tír atá páirteach sa chlár Eoraip na Cruthaitheachta. Tacaíonn an tionscnamh seo le raon leathan réimsí cruthaitheacha, cuir i gcás an ailtireacht, oidhreacht chultúrtha, dearadh agus dearadh faisin, litríocht, ceol, na taibhealaíona agus na hamharcealaíona. Tá buiséad €21 mhilliún ag an gclár ‘An Cultúr – An Eoraip á Bogadh Chun Cinn’ agus tá deontais soghluaisteachta á gcur ar fáil aige do thart ar 7,000 ealaíontóir, gairmí cultúrtha agus ósteagraíochtaí ó 2022 go 2025.
Tionscadail maidir le Comhoibriú, Líonraí agus Ardáin
Tacaíonn an clár Eoraip na Cruthaitheachta le hearnáil na leabhar agus na foilsitheoireachta freisin trí scéimeanna maoinithe na dTionscadal Comhair Trasnáisiúnta, Líonraí Eorpacha d’eagraíochtaí cultúir agus cruthaitheachta, agus Ardáin chun Ealaíontóirí atá ag teacht chun cinn a chur chun cinn.
Is léiriú iad na tionscadail seo a leanas ar an gcaoi a dtacaíonn an clár Eoraip na Cruthaitheachta le hearnáil na leabhar ar fud an tslabhra luacha, ó údar go léitheoir:
Forbairt tallainne
Déanann CELA (Ealaíontóirí Liteartha atá ag teacht chun cinn a nascadh) 30 údar atá ag teacht chun cinn, 80 aistritheoir atá ag teacht chun cinn agus 6 ghairmí liteartha atá ag teacht chun cinn a chur faoi oiliúint agus a nascadh le chéile chun deis níos mó a chur ar fáil do theangacha neamhfhorleathana agus chun an t‑athrú a stiúradh.
An t-ilteangachas
Is é uaillmhian an tionscadail ARCHIPELAGOS – Bealaí Litríochta a Leathnú san Eoraip éagsúlacht ghuthanna liteartha na hEorpa a dhéanamh níos feiceálaí agus go léifear a saothair ar bhonn níos forleithne. Spreagann an tionscadal éagsúlacht na n-inléirithe agus na samhlaíochta trí chur chun cinn na nguthanna nua i dteangacha neamhfhorleathana a chothú.
Cur chun cinn na filíochta
Cruthaíonn an t-ardán Versopolis deiseanna do níos mó ná 300 file atá ag teacht chun cinn. Tacaíonn sé lena saothair a aistriú go teangacha Eorpacha agus iad a fhoilsiú i leabhráin chlóite, i ríomhleabhair agus ar shuíomh gréasáin Versopolis. Tacaíonn sé chomh maith le soghluaisteacht na bhfilí trí iad a chur i láthair mar aíonna speisialta ag níos mó ná 30 féile liteartha Eorpach.
Aontaí leabhar
Is éard atá sa tionscadal ALDUS UP – Líonra na nAontaí Leabhar Eorpacha líonra idirnáisiúnta de na haontaí leabhar is mó ar domhan (Frankfurt agus Bologna), roinnt aontaí náisiúnta agus comhlachais foilsitheoireachta. Is é an sprioc dheiridh atá aige tírdhreach foilsitheoireachta na hEorpa a ghairmiúlú a thuilleadh, tírdhreach a bhíonn ag síorathrú.
Díoltóirí leabhar
Is tionscadal trí bliana é an líonra RISE Bookselling atá á bhainistiú ag Cónaidhm na nDíoltóirí Leabhar Eorpacha agus Idirnáisiúnta, ina bhfuil 33 bhall as 23 thír. Díríonn sé ar athléimneacht, nuálaíocht agus inbhuanaitheacht earnáil díola leabhar na hEorpa.
An léitheoireacht a chur chun cinn
Is é is aidhm don tionscadal Ár Leabharlann Bheag: Ó naisc liteartha go heachtraí léitheoireachta comh-mhargadh foilsitheoireachta a bhunú, scaipeadh saothar liteartha a mhéadú agus soghluaisteacht thrasnáisiúnta leabhair agus údair an Aontais Eorpaigh a chur chun cinn. Ar an gcaoi sin téann sé chun leasa do 19,000 leanbh agus 2,800 meantóir, chomh maith le cruinnithe a eagrú le heagarthóirí eachtracha, ina bhfuil 76 ghairmí rannpháirteach chun leabhair agus ríomhleabhair do leanaí a tháirgeadh.
Inrochtaineacht
Ceanglaítear leis an Ionstraim Eorpach um Inrochtaineacht gur cheart gach ríomhleabhar a dhíoltar san Eoraip a bheith go hiomlán inrochtana do dhaoine faoi mhíchumas agus do dhaoine scothaosta, faoi 2025.Rannchuidíonn tionscadal ABE LAB – ‘Saotharlann ríomhleabhar inrochtana um liosta na saothar atá fós i gcló’ le cur chun feidhme na hIonstraime um Inrochtaineacht agus le deireadh an ‘ghanntanais leabhar’. Déanann sé anailís ar an bpróiseas agus ar na sreafaí oibre trínar féidir ríomhleabhair de chineálacha agus formáidí éagsúla a chlaochlú go formáid EPUB inrochtana ar an mbealach is éasca agus is saoire. Cuirfidh an tionscadal treoirlínte ar fáil chun cabhrú le foilsitheoirí Eorpacha ríomhleabhair a roghnú is féidir a chur ar fáil ar chostas inghlactha.
Gníomhaíocht beartais
Idirphlé agus comhar leis na Ballstáit agus le páirtithe leasmhara
Bíonn an Coimisiún Eorpach i mbun idirphlé leanúnach leis an earnáil trí na grúpaí Modha Oscailte Comhordúcháin (MOC), lena dtugtar le chéile ionadaithe agus lucht ceaptha beartas ó na tíortha san Aontas, cleachtóirí agus páirtithe leasmhara eile ó shlabhra luacha iomlán na leabhar.
Tuarascáil MOC maidir leis an aistriúchán agus leis an ilteangachas – ‘Aistritheoirí ar an gclúdach’
D’fhoilsigh Grúpa Saineolaithe an Aontais maidir leis an ilteangachas agus leis an aistriúchán tuarascáil i mí Feabhra 2022 dar teideal ‘Aistritheoirí ar an gClúdach’ i ndáil le ról na n-aistritheoirí in earnálacha an chultúir agus na cruthaitheachta agus scaipeadh leabhar san Eoraip.
Scrúdaítear sa tuarascáil ról ríthábhachtach na n-aistritheoirí maidir le bacainní teanga a shárú agus scaipeadh litríocht na hEorpa a chumasú. Pléitear inti na dúshláin atá roimh na haistritheoirí agus molann sé réitigh chun tacú lena gcuid oibre, chun a n-infheictheacht agus a n-aitheantas a chur chun cinn.
Leagtar béim inti ar an tábhacht a bhaineann le pá cóir d’aistritheoirí. Tá moltaí san áireamh inti freisin maidir le conas is féidir leis an Aontas Eorpach agus institiúidí poiblí na mBallstát oibriú le chéile chun aistriúchán agus cur chun cinn na leabhar Eorpach a spreagadh.
Grúpa MOC maidir le leabharlanna
Tá ról lárnach ag na leabharlanna i dtírdhreach daonlathach sóisialta cultúrtha agus oideachais na hEorpa ar gach leibhéal. Tá grúpa MOC maidir le leabharlanna poiblí ar siúl ó bhí 2024 ann, mar a fhoráiltear i bPlean Oibre an Aontais don Chultúr 2023-2026 atá formhuinithe ag Airí Cultúir na mBallstát.
Fiosraíonn an grúpa todhchaí na leabharlann poiblí agus, go háirithe, conas róil iolracha na leabharlann a neartú mar gheataí chuig saothair chultúrtha, scileanna agus luachanna Eorpacha agus conas iad a chur chun cinn.