Sektor wydawniczy jest jednym z największych sektorów kultury w Europie, a jego całkowitą wartość rynkową szacuje się na 36–38 mld euro. Jak wynika ze sprawozdania Europejskiej Federacji Wydawców z 2018 r., szacuje się, że w całym łańcuchu wartości książek (który obejmuje autorów, księgarzy, drukarzy, projektantów itp.) zatrudnionych jest ponad pół miliona osób. Europejski sektor książek jest niezwykle bogaty i zróżnicowany – rocznie wydaje ponad 500 tys. tytułów.

Wiele europejskich książek nie jest jednak dostępnych dla Europejczyków. Wynika to przede wszystkim z rozdrobnienia rynków pod względem językowym i geograficznym oraz dominacji książek napisanych w języku angielskim, które stanowią 80–90 proc. tłumaczeń dostępnych w Europie. Literatura wielu krajów europejskich jest zbyt rzadko tłumaczona na inne języki. W rezultacie wielu europejskich czytelników nie ma dostępu do bogactwa i różnorodności literatury europejskiej.

Sektor książek ucierpiał również z powodu powolnego dostosowywania się do przejścia na technologie cyfrowe i stopniowego spadku czytelnictwa.

Kryzys związany z COVID-19 dodatkowo pogłębił skutki tych trendów i podkreślił konieczność zapewnienia wsparcia na rzecz ożywienia i zwiększenia konkurencyjności sektora książek.

Unia Europejska wspiera sektor książek za pomocą przedstawionego poniżej zbioru narzędzi i strategii politycznych z zakresu finansowania, dialogu i regulacji.

Wsparcie dla sektora książek w ramach programu „Kreatywna Europa”

Głównym celem programu „Kreatywna Europa” jest zwiększenie obiegu literatury w Europie, zróżnicowanie odbiorców książek europejskich oraz zwiększenie konkurencyjności sektora wydawniczego.

Wspieranie tłumaczeń literackich

W ramach programu „Kreatywna Europa” wydawcy mogą liczyć na dofinansowanie na działalność w zakresie tłumaczenia i publikacji książek, w szczególności tych napisanych w słabiej reprezentowanych językach. Wsparcie finansowe pokrywa 50 proc. kosztów tłumaczenia, ale także dystrybucji i promocji wśród większej liczby odbiorców. Większość działań promocyjnych (wizyty autorów, festiwale, odczyty) jest organizowana we współpracy z księgarzami, bibliotekami lub organizatorami festiwali literackich, zapewniającymi wsparcie dla lokalnego/krajowego systemu obiegu książek.

Od początku programu wybrano ponad 320 projektów europejskich wydawców w celu przetłumaczenia i wypromowania przeszło 2 700 książek napisanych w 41 różnych językach z całej Europy. Mnogość języków i gatunków w pełni odzwierciedla różnorodność językową i kulturową literatury europejskiej.

• Więcej informacji na temat wspierania tłumaczeń literackich

Współpraca i platforma na rzecz promowania utworów

Oprócz wspierania tłumaczeń literackich w ramach programu współfinansuje się szereg projektów dotyczących współpracy i platform. Przedstawione poniżej zakończone lub trwające projekty stanowią odzwierciedlenie tego, jak w ramach programu „Kreatywna Europa” wspiera się sektor książek na całej długości łańcucha wartości książek, od autora do czytelnika.

• Rozwijanie talentów: Program współpracy dla początkujących twórców literatury (ang. Connecting Emerging Literary Artists – CELA) szkoli 30 początkujących autorów, 80 początkujących tłumaczy i 6 początkujących przedstawicieli zawodów literackich, zapewniając większe szanse dla słabiej reprezentowanych języków, które mogą być motorem zmian.
• Promocja i dystrybucja w internecie: Komiksy europejskie to ogólnoeuropejskie przedsięwzięcie cyfrowe realizowane przez 13 europejskich wydawców komiksów z 8 krajów europejskich. Służy ono promowaniu i rozwijaniu europejskich komiksów i powieści graficznych poprzez szereg działań:
  • tworzenie wspólnego cyfrowego katalogu
  • organizację cyklów spotkań z autorami oraz wydarzeń z ich udziałem w Europie i Ameryce Północnej
  • stworzenie strony internetowej skierowanej do czytelników komiksów i osób zajmujących zawodowo zajmujących się tą tematyką. 
• Promowanie poezji: utworzona w 2017 r. platforma Versopolis rozwinęła się w ciągu ostatnich lat i obecnie obejmuje 23 festiwale poezji i literatury w Europie. W ramach tych festiwali wypromowano ponad 200 poetów tworzących w 32 językach europejskich, a na stronie internetowej platformy opublikowano ponad 1 800 wierszy ich autorstwa.
• Tworzenie sieci kontaktów między przedsiębiorstwami: projekt ALDUS (europejska sieć targów książki) to międzynarodowa sieć zrzeszająca organizatorów największych targów książki na świecie (organizowane we Frankfurcie i w Bolonii) oraz szeregu krajowych targów i organizacji wydawniczych, której najważniejszym celem jest dalsza profesjonalizacja szybko zmieniającego się europejskiego środowiska wydawniczego.
• Zaangażowanie czytelników – działalność literacka sprzyjająca włączeniu społecznemu (ang. Socially Inclusive Literature Operations – SILO) dąży do zapewnienia powszechnego dostępu do zagranicznej literatury europejskiej. Organizacje z siedmiu krajów współpracują bezpośrednio z obywatelami, angażując uchodźców, pacjentów szpitali, młodych dorosłych, więźniów, uczniów szkół średnich i osoby starsze, aby sprawić, że literatura nie będzie kojarzyła się wyłącznie z biblioteką i trafi do odbiorców na peryferiach miast, w szpitalach i wszędzie tam, gdzie ludzie potrzebują ciekawych historii.
• Czytelnictwo i edukacja: celem projektu READ ON propagującego czytanie dla przyjemności w celu rozwoju osobistego i osiągania lepszych wyników w nauce jest zwiększenie zainteresowania literaturą wśród osób młodych i przyciągnięcie ich uwagi poprzez zadbanie o to, aby odczuwali radość z czytania podczas korzystania z umiejętności cyfrowych. Projekt ten powstał dzięki współpracy sześciu państw. Obejmuje organizację imprez w szkołach, festiwali młodzieżowych czy wydarzeń w kawiarniach i innych miejscach nieformalnych spotkań, a także oferuje rozwiązania internetowe, dzięki którym młodzi ludzie zapoznają się z książkami. Szybko zmieniające się społeczeństwo cyfrowe nie jest zagrożeniem, ale szansą na dalszy rozwój umiejętności czytania wśród młodych jako gwarancji sukcesów w życiu akademickim, społecznym i zawodowym.

Czego można się spodziewać w kolejnej edycji programu „Kreatywna Europa” (2021–2027)?

Komisja Europejska postanowiła wzmocnić wsparcie dla sektora książek w ramach nowego programu „Kreatywna Europa”. Oznacza to przeznaczenie większych środków na tłumaczenie i promocję książek oraz wsparcie sektorowe w celu zapewnienia większej liczby szkoleń, podniesienia poziomu profesjonalizacji i tworzenia sieci kontaktów w sektorze książek.

Nagroda Literacka Unii Europejskiej

Nagroda Literacka Unii Europejskiej kieruje uwagę na inwencję i różnorodność współczesnej europejskiej literatury pięknej. Nagroda wspiera obieg literatury w Europie i zachęca do większego zainteresowania zagranicznymi dziełami literackimi.

Konkurs jest organizowany przez konsorcjum składające się z Europejskiej Rady Pisarzy, Federacji Europejskich Wydawców oraz Europejskiej i Międzynarodowej Federacji Księgarskiej, przy wsparciu w ramach programu „Kreatywna Europa”. Dzięki konkursowi, od czasu jego pierwszej edycji w 2008 r., na nowe rynki trafiły książki 135 nowych autorów z 41 krajów europejskich, ponieważ ich utwory zostały przetłumaczone na wiele języków.

• Więcej informacji na temat Nagrody Literackiej Unii Europejskiej

Dialog i współpraca z państwami członkowskimi i zainteresowanymi stronami

Komisja prowadzi stały dialog z przedstawicielami tego sektora i niedawno powołała grupę otwartej metody koordynacji (OMK) ds. wielojęzyczności i tłumaczeń pisemnych, która ma przygotować zalecenia dotyczące możliwości usprawnienia obiegu utworów w Europie i wzmocnienia sektora tłumaczeń.

The European Union Prize for Literature

This prize puts a spotlight on the wealth of creativity and diversity of Europe’s contemporary literature, particularly in the field of fiction. In this way, it promotes the circulation of literature within Europe and to encourages greater interest in non-national literary works.

The prize is organised by the Federation of European Publishers and the European and International Booksellers Federation, with the support of Creative Europe. Thanks to this prize and since its first edition in 2008, 135 emerging authors from 41 European countries have reached new markets as their works have been translated into several languages.

European Union Prize for Literature

Day of European Authors

The Day of European Authors is a new initiative of the European Commission to connect younger generations with book reading and to help them discover the diversity of European literature. The Day is also an opportunity to emphasise the importance of all the programmes and initiatives already running in individual EU countries to promote reading. The first edition of the Day of European Authors took place on 27 March 2023.

Day of European Authors

Dialogue and cooperation with EU member states and stakeholders

The Commission is in constant dialogue with the sector through, for instance, Open Method of Coordination (OMC) groups bringing together representatives and policymakers form EU members state and practitioners from the book value chain.

OMC report on translation and multilingualism - Translators on the cover report

The EU Expert Group on Multilingualism and Translation published its "Translators on the Cover" report in February 2022 on the role of translators for the cultural and creative sectors and the circulation of books in Europe.

The report proposes recommendations to improve translators’ working conditions and professional developments.

It also includes recommendations on how EU and member states’ public institutions can work together to stimulate the translation and the promotion of European books. The focus of the report is on literary translation, but the expert group gives also key recommendations for the audiovisual and theatre translation sectors.

Future OMC group on libraries

Libraries play a key role in Europe’s democratic, social, cultural, and educational landscape at all levels. The recently adopted EU Work plan for culture 2023-26 endorsed by the culture ministers provides for the establishment of a new OMC group on public libraries to be launched in 2024.

The group will explore the future of public libraries and in particular how to strengthen the multiple roles of libraries as gateways to and transmitters of cultural works, skills and European values.