Dlaczego takie wsparcie jest potrzebne
Europejski sektor książek jest niewiarygodnie bogaty i zróżnicowany. Każdego roku ukazuje się ponad 575 000 tytułów. Mimo to w całej Europie wielu czytelników nie ma dostępu do bogactwa i różnorodności literatury europejskiej. Jednym z powodów jest to, że literaturę z wielu krajów Europy zbyt rzadko przekłada się na inne języki europejskie.
Sektor książek i wydawnictw mierzy się też z takimi wyzwaniami jak transformacja cyfrowa i ekologiczna, odbudowa po pandemii COVID-19, włączenie społeczne i zmiana indywidualnych nawyków czytelniczych.
Działalność wydawnicza to jednocześnie jeden z największych sektorów kultury w Europie. Jego szacunkowa wartość rynkowa wynosi ponad 36 mld euro. Według sprawozdania Europejskiej Federacji Wydawców z 2022 r. w całym łańcuchu wartości książek zatrudnionych jest ponad pół miliona osób.
Rodzaje wsparcia w ramach programu „Kreatywna Europa”
Dowiedz się, jak Unia Europejska wspiera sektor książek i wydawnictw poprzez finansowanie, nagrody i środki z zakresu polityki.
Wsparcie finansowe i nagrody
Obieg europejskich dzieł literackich
Program „Kreatywna Europa” zapewnia wydawcom oraz organizacjom działającym w sektorze książek i wydawnictw specjalne wsparcie finansowe na przekłady, publikację, dystrybucję i popularyzację europejskiej beletrystyki, przede wszystkim powstającej w rzadziej używanych językach.
Program „Kreatywna Europa” wspiera co roku przekład przeszło 500 książek w ponad 40 językach oryginału i 30 językach docelowych, przy zaangażowaniu 300 tłumaczy i 400 współczesnych pisarzy, propagując w ten sposób różnorodność kulturową i językową.
Europejska Nagroda Literacka
Od 2009 r. Europejska Nagroda Literacka wyróżnia najlepszych europejskich pisarzy debiutujących zwłaszcza na niwie literatury pięknej. Popularyzuje różnorodność językową oraz wybitną literaturę w krajach uczestniczących w programie „Kreatywna Europa”.
Dzięki nagrodzie od 2009 r. na nowe rynki trafiły książki ponad 175 nowych autorów z 41 krajów, a ich dzieła zostały przełożone na wiele języków. Europejską Nagrodę Literacką organizują Federacja Wydawców Europejskich oraz Europejska i Międzynarodowa Federacja Księgarzy przy wsparciu programu „Kreatywna Europa”.
Dzień Autorów Europejskich
Dzień Autorów Europejskich to nowa inicjatywa Komisji Europejskiej, która ma zachęcić młodzież do czytania książek i pokazać jej, jak bogata jest europejska literatura. Dzień Autorów Europejskich jest również okazją do podsumowania istniejących inicjatyw, które są już realizowane w krajach UE, i do wymiany dobrych praktyk w zakresie promocji czytelnictwa.
Program „Culture Moves Europe”
„Culture Moves Europe” oferuje dotacje na mobilność dla pisarzy, tłumaczy i osób zawodowo związanych z sektorem książek, a także artystów i pracowników sektora kultury we wszystkich 40 krajach uczestniczących w programie „Kreatywna Europa”. Obejmując takie sektory jak architektura, dziedzictwo kulturowe, wzornictwo i projektowanie mody, literatura, muzyka, sztuki widowiskowe i sztuki wizualne, inicjatywa ta wspiera szeroki zakres dziedzin twórczych. Program „Culture Moves Europe”, dysponujący budżetem w wysokości 21 mln euro, zapewnia dotacje na mobilność na lata 2022–2025 dla około 7 000 artystów, osób zawodowo zajmujących się kulturą oraz dla organizacji przyjmujących.
Projekty, sieci i platformy współpracy
Program „Kreatywna Europa” wspiera również sektor książek i wydawnictw za pośrednictwem systemów finansowania europejskich projektów opartych na współpracy, sieci organizacji działających w sektorze kultury i sektorze kreatywnym oraz platform promocji początkujących artystów.
Poniższe projekty ilustrują, w jaki sposób program „Kreatywna Europa” wspiera sektor książek w całym łańcuchu wartości, od autora do czytelnika:
Rozwijanie talentów
Program współpracy dla początkujących twórców literatury (CELA) szkoli 30 początkujących autorów, 80 początkujących tłumaczy i sześciu początkujących przedstawicieli zawodów literackich, zapewniając tym samym większe szanse dla rzadziej używanych języków, które mogą być motorem zmian.
Wielojęzyczność
Ambicją organizatorów projektu ARCHIPELAGOS – „Wyznaczanie szlaków literackich w Europie” jest zwiększenie rozpoznawalności różnorodnych głosów literackich w Europie i poszerzenie grona ich odbiorców. Zachęcając do odkrywania nowych głosów w rzadziej używanych językach, projekt wspiera różnorodność literackich przedstawień i wyobrażeń.
Promowanie poezji
Platforma Versopolis stwarza możliwości dla ponad 300 początkujących poetów. Wspiera ona przekłady ich dzieł na języki europejskie i umożliwia ich publikację w drukowanych broszurach, e-bookach oraz na stronie internetowej Versopolis. Wspiera również mobilność poetów, organizując ich wystąpienia w charakterze gości na ponad 30 europejskich festiwalach literackich.
Targi książki
Projekt ALDUS UP – europejska sieć targów książki to międzynarodowa sieć największych targów książki na świecie (we Frankfurcie i w Bolonii), kilku targów krajowych i stowarzyszeń wydawców. Jego zasadniczym celem jest dalsza profesjonalizacja szybko zmieniającego się europejskiego środowiska wydawniczego.
Księgarze
Sieć RISE Bookselling to trzyletni projekt zarządzany przez Europejską i Międzynarodową Federację Księgarzy, w którym uczestniczy 33 członków z 23 krajów. Koncentruje się on na odporności, innowacyjności i zrównoważonym rozwoju europejskiego sektora księgarskiego.
Promocja czytelnictwa
Projekt „Nasza Mała Biblioteka: przez literackie mosty do czytelniczych przygód” (ang. Our Little Library: Through literary bridges to reading adventures) ma na celu stworzenie wspólnego rynku wydawniczego, zwiększenie obiegu dzieł literackich, propagowanie ponadnarodowej mobilności książek i autorów z Unii Europejskiej. Projekt przynosi korzyści 19 000 dzieci i 2 800 mentorom. W jego ramach organizowane są także spotkania z zagranicznymi redaktorami z udziałem 76 specjalistów od produkcji książek dla dzieci i e-booków.
Dostępność
Zgodnie zeuropejskim aktem prawnym w sprawie dostępnoścido 2025 r. wszystkie e-booki sprzedawane w Europie powinny być w pełni dostępne dla osób z niepełnosprawnościami i dla osób starszych. Projekt ABE LAB – „Laboratorium listy dostępnych e-booków” przyczynia się do wdrożenia europejskiego aktu prawnego w sprawie dostępności i zakończenia problemu deficytu książek. Analizuje on proces i organizację najłatwiejszej i najmniej kosztownej konwersji różnego typu i formatu e-booków na dostępny EPUB. W ramach projektu opracowane zostaną wytyczne mające pomóc europejskim wydawcom w wyborze e-booków, których koszt udostępnienia będzie akceptowalny.
Środki z zakresu polityki
Dialog i współpraca z państwami członkowskimi i zainteresowanymi stronami
Komisja Europejska prowadzi stały dialog z sektorem za pośrednictwem grup ds. otwartej metody koordynacji (OMK), które skupiają przedstawicieli i decydentów z państw UE, praktyków i inne zainteresowane strony z całego łańcucha wartości książek.
Sprawozdanie OMK w sprawie tłumaczeń pisemnych i wielojęzyczności – „Tłumacze na okładki”
Unijna grupa ekspertów ds. wielojęzyczności i tłumaczeń opublikowała w lutym 2022 r. sprawozdanie pt. „Tłumacze na okładki” poświęcone roli tłumaczy w sektorze kultury i sektorze kreatywnym oraz obiegu książek w Europie.
W sprawozdaniu zbadano kluczową rolę tłumaczy w pokonywaniu barier językowych i upowszechnianiu europejskiej literatury. Omówiono w nim wyzwania, przed którymi stoją tłumacze, i zaproponowano rozwiązania wspierające ich pracę oraz zwiększające ich widoczność i uznanie.
W sprawozdaniu podkreślono znaczenie sprawiedliwego wynagrodzenia dla tłumaczy. Zawiera ono również zalecenia dotyczące sposobu, w jaki Unia Europejska i instytucje publiczne państw członkowskich mogą współpracować na rzecz zwiększania liczby tłumaczeń i promowania europejskich książek.
Grupa OMK ds. bibliotek
Biblioteki odgrywają kluczową rolę na wszystkich poziomach w europejskim krajobrazie demokratycznym, społecznym, kulturalnym i edukacyjnym. Grupa OMK ds. bibliotek publicznych działa od 2024 r. zgodnie z Planem prac UE w dziedzinie kultury na lata 2023–2026 zatwierdzonym przez ministrów kultury państw członkowskich.
Grupa bada przyszłość bibliotek publicznych, a w szczególności sposoby wzmocnienia wielorakiej roli bibliotek w udostępnianiu i rozpowszechnianiu dzieł kultury, umiejętności i wartości europejskich.