Biura architektoniczne: bfstudio-architects z Benitą Braun-Feldweg/Matthiasem Muffertem; ARGE ifau, architekci Heide & von Beckerath; Deadline Architects, Griffin Jürgens GbR; studio projektowania urbanistycznego: bbzl böhm benfer zahiri landschaften städtebau 

Główny inwestor: Kraj związkowy Berlin (Senacki Departament ds. Rozwoju Obszarów Miejskich, Budownictwa i Mieszkalnictwa) i niemiecki rząd krajowy 

Rok ukończenia: 2018

Przestrzeń całkowita: 13 000 m2  

Nagrody:  

• German Urban Development Award 2020  
• Berlin Award 2021 
• Metropolenhaus: Deutscher Bauherrenpreis 2020 
• FIABCI Prix d'Excellence Germany 2019 
• the German Design Award 2020 
• German Housing Award 2020 

Informacje o mieście/regionie

Nadarzyła się okazja, aby społecznie stygmatyzowane nieużytki wokół Akademii Żydowskiej na dawnym Blumengroßmarkt (targu kwiatowym) w centrum Berlina przekształcić w bardziej zróżnicowany obszar miejski. Transformacja przebiegała zgodnie z ideałem miasta mieszanego, ułatwiając współistnienie różnych podmiotów i wykorzystując podejście oparte na współkreatywności. 

W trakcie realizacji projektu napotkano wyzwania charakterystyczne dla tego obszaru, w tym jego lokalizację jako peryferyjnej strefy śródmiejskiej wynikającej z historii dawnego muru berlińskiego. Poruszanie się po miejskim krajobrazie było dodatkowo utrudnione przez zestawienie przepisów planistycznych i architektonicznego leseferyzmu. 

Co więcej na obszarze tym wystąpiły zakłócenia w rozwoju obszaru miejskiego, a także współistnienie równoległych społeczności, z muzeami, instytucjami kultury i podmiotami edukacyjnymi po jednej stronie i ludnością migrującą po drugiej. 

Pod względem społecznym obszar ten był również niestabilny, z wysokim odsetkiem osób o pochodzeniu migracyjnym (około 70 proc.), w połączeniu z niższym poziomem wykształcenia i dochodów. 

Projekt

W ramach współpracy, w 2010 r. społeczność lokalna i dzielnica sformułowały strategiczną koncepcję rozwoju obszarów miejskich zatytułowaną „Art and Creative Quarter” (KuKQ). Celem było zintegrowanie kwitnącej nowej kreatywnej społeczności Berlina z dzielnicą, w której mieszkają migranci, bez wywoływania konfliktów społecznych, wysiedleń czy gentryfikacji. Miasto opracowało plan przekształcenia dawnego targu kwiatowego w dzielnicę nadającą się do zamieszkania. Ogłosiło konkurs na koncepcję rozwoju, koncentrując się na wspólnych przestrzeniach do interakcji społecznych, mieszanych zastosowaniach i nowych typologiach budynków. 

Zwycięzcami konkursu zostały trzy współinwestujące grupy o misjach spółdzielczych, społecznych i kulturalnych, które wspólnie założyły grupę projektową PxB w celu zagospodarowania terenu, ściśle współpracując z dzielnicą i Senatem Berlina. 

Obecnie targ kwiatowy jest otoczony atrakcyjną architekturą z mieszanymi programami i przyjaznymi przestrzeniami publicznymi. W trzech nowych budynkach znajdują się mieszkania, pracownie, przestrzenie handlowe, wspólne przestrzenie robocze, biura, przestrzenie warsztatowe, sale seminaryjne, zakwaterowanie dla gości, kuchnia letnia, przestrzeń eventowa, galeria, kawiarnia, sklepy i restauracja. Niektóre przestrzenie są wykorzystywane przez organizacje społeczne będące właścicielami i najemcami z obniżonym czynszem lub za darmo. 

Kryteria wysokiej jakości (kontekst, genius loci, różnorodność, estetyka)

• Projekt jest przykładem inteligentnej współpracy między zainteresowanymi podmiotami miejskimi, inwestorami prywatnymi wybranymi zgodnie z kryteriami interesu publicznego i lokalnymi obywatelami. Zarządzali oni razem współtwórczym i integracyjnym procesem planowania i wdrażania. 
• PxB, Senat Berlina i dzielnica stworzyły instrumenty współpracy: umowę na zagospodarowanie terenu zobowiązującą PxB do sfinansowania projektów przejściowych, wzmocnienia pozycji młodzieży, udziału obywateli i wydarzeń; proces kwalifikacyjny z czterema warsztatami na temat projektowania urbanistycznego, handlu/otwartej przestrzeni, architektury i integracji sąsiedztwa; radę doradczą ds. urbanistyki i architektury. 
• Oferując przestrzeń dla mieszkalnictwa integracyjnego, tymczasowych projektów, działań kulturalnych i edukacyjnych, Blumengroßmarkt jest skierowany do młodych ludzi, osób ze środowisk migracyjnych, osób starszych i bezrobotnych. 
• Platforma kulturalna Feldfünf służy do zarządzania przestrzeniami społecznościowymi na parterze budynku Metropolenhaus, gdzie społeczność prowadzi dialog w zakresie sztuki, designu i życia codziennego. 

Zarządzanie i kierownictwo

Po jednej osobie z każdej organizacji: dzielnicy Friedrichshain-Kreuzberg, Berliner Großmarkt GmbH, Fundacji Muzeum Żydowskiego w Berlinie, Senackiego Departamentu ds. Rozwoju Obszarów Miejskich, Budownictwa i Mieszkalnictwa. 

Do zarządzania platformą kulturalną potrzeba około 8 osób (około 1,5 ekwiwalentu pełnego czasu pracy plus wolontariat).  

Budżet i finansowanie

• 75 mln euro z funduszy prywatnych na budowę 3 budynków. Jest to jak dotąd największy pod względem finansowym spółdzielczy projekt rozwoju obszarów miejskich w Niemczech. 
• 4 240 000 euro na przeprojektowanie i przekształcenie otwartych przestrzeni, ulic, parku Bessel i ulicy Enckestreet w ramach wspólnych programów krajowych, regionalnych i miejskich „Ochrona dziedzictwa miejskiego”, „Tętniące życiem centra i dzielnice” oraz „Przyszłość zieleni miejskiej”. 
• 90 000 euro od grupy PxB na zaangażowanie obywateli, aktywację i wydarzenia. 
• 60 000 euro rocznie od Metropolenhaus Groundfloor Society dla personelu zarządzającego kulturą Feldfünf.  

Co warto wiedzieć

W projekcie podkreślono kilka kluczowych wniosków:  

• Wysiedleń i gentryfikacji można uniknąć dzięki podejściu opartemu na koncepcji i zaangażowaniu zainteresowanych stron, nawet przy finansowaniu prywatnym. 
• Wspólne, dobrze ukierunkowane modele finansowe i współfinansowanie mogą zapewnić utrzymanie niekomercyjnych przestrzeni do celów społecznych i kulturalnych.  
• Skuteczny rozwój obszarów miejskich oparty na współpracy opiera się na wspólnych działaniach i wspólnej wizji, integrując procesy odgórne i oddolne.

Trzy wskazówki ze strony miasta: 

• Gdy nieruchomość publiczna jest wystawiona na sprzedaż, należy ubiegać się o upoważnienie do nadzorowania procesu wyboru inwestora zgodnie z aspektami wspólnego interesu na odpowiednim poziomie. 
• Niezbędne jest przygotowanie strategicznych ram zachęcających do rozwijania mieszanych pod względem społecznym i funkcjonalnym przestrzeni publicznych i prywatnych. Zwycięzców konkursów należy wyłaniać na podstawie najlepszej koncepcji rozwoju, a nie najniższej ceny.  
• Warto współpracować z ludźmi, instytucjami i stowarzyszeniami, które już istnieją w danej przestrzeni. Znają to miejsce, ludzi i wyzwania.