Biura architektoniczne:

• Tovatt Architects & Planners (plan generalny)
• „Strategia dla przestrzeni publicznej” autorstwa Gehl Architects ApS z udziałem wielu pracowni planowania zajmujących się architekturą, parkami i przestrzenią publiczną

Główny inwestor: Wien 3420 Aspern Development AG (miasto Wiedeń, Federalna Agencja Nieruchomości, Vienna Insurance Group, Erste Bank)

Rok ukończenia: rozpoczęto w 2003 r. – w toku

Powierzchnia całkowita: 240 ha

Informacje o mieście/regionie

Wiedeń to uznane miasto pionierskie w planowaniu z uwzględnieniem aspektu płci, co znajduje odzwierciedlenie w ponad 25-letniej praktyce w tym zakresie. W 1991 r. Biuro ds. Kobiet zainicjowało działania związane z planowaniem, co ostatecznie zaowocowało utworzeniem specjalnego biura koordynacyjnego w 1998 r. W 2000 r. uwzględnianie aspektu płci stało się wymiarem strategii dla całego miasta, obejmującym również rozwój przestrzenny. W latach 2005–2010 w Wiedniu zrealizowano około 60 projektów pilotażowych na różnych szczeblach planowania. Podstawę tego podejścia, realizowanego pod kierownictwem eksperta ds. planowania z uwzględnieniem aspektu płci, stanowiła interdyscyplinarna współpraca na różnych szczeblach administracyjnych.

Projekt Lake-City Aspern to inicjatywa polegająca na ponownym zagospodarowaniu obszaru byłego lotniska, obejmująca zapewnienie około 10,5 tys. mieszkań dla ponad 20 tys. osób oraz utworzenie 20 tys. miejsc pracy. Projekt zlokalizowany jest nad sztucznym jeziorem o powierzchni 240 hektarów i stanowi jedną z największych stref rozwoju w Europie.

Głównym wyzwaniem było stworzenie zgodnej z zasadami zrównoważonego rozwoju części miasta, z której w długim horyzoncie czasowym mogliby w równym stopniu korzystać wszyscy, bez względu na płeć.

Projekt

Lake-City Aspern stanowi wyjątkowy przykład inkluzywnego i uwzględniającego kwestie związane z płcią rozwoju peryferyjnych obszarów miasta.

Proces kształtowania przestrzeni Lake-City Aspern skupiał się na uwzględnieniu aspektów związanych z płcią oraz specyficznych potrzeb kobiet. Zwrócono szczególną uwagę na kwestie takie jak bezpieczeństwo w przestrzeni publicznej oraz znaczne zaangażowanie kobiet w pracę opiekuńczą – wszystko w kontekście zorientowanego na użytkownika podejścia, przy jednoczesnym silnym nacisku na rozwijanie wspólnoty.

Projektanci uwzględnili wymagania kobiet podczas planowania zarówno obszaru jako całości, jak i poszczególnych budynków. Obejmowało to odpowiedni układ parków, szerokość i dostępność chodników, komfortowe miejsca siedzące w przestrzeni publicznej, dobrze oświetlone ulice oraz układ wieloośrodkowy z obiektami użyteczności w odległości piętnastominutowego spaceru.

Ta wielofunkcyjna dzielnica miejska zapewnia harmonijne połączenie infrastruktury mieszkaniowej (w tym socjalne, prywatne i spółdzielcze projekty zabudowy mieszkaniowej), związanej z pracą, infrastruktury kulturalnej i społecznej.

Warto zauważyć, że w ramach wielu ogólnych działań planistycznych w Aspern – jako przykład może tu posłużyć pierwsza zorganizowana ulica handlowa w Austrii – uwzględnia się odpowiednio aspekt płci, co ułatwia codzienne funkcjonowanie osobom zajmujących się pracą opiekuńczą.

Ze względu na uwzględnienie tego aspektu w całym projekcie, zapewnia on bezpieczne i dostępne środowisko miejskie, które umożliwia kobietom swobodne przemieszczanie się o każdej porze dnia. Nawet przestrzenie, które zazwyczaj budzą obawy, takie jak parkingi podziemne, zostały starannie zaprojektowane z myślą o poprawie ogólnego poczucia bezpieczeństwa.

Kryteria wysokiej jakości (kontekst, genius loci, różnorodność, estetyka)

• W 2003 r. miasto powołało zespół ds. projektu, w skład którego weszli właściciele gruntów i okoliczni mieszkańcy. Grupa ta miała wyjątkową szansę wyrażenia swoich potrzeb i przedstawienia pomysłów, i udzielono jej głosu w jury ogólnoeuropejskiego konkursu dotyczącego zasad projektowania przestrzeni publicznych w Lake-City Aspern.
• Szczególny nacisk położono na projekt przestrzeni publicznych, z parkami o różnych formach, placami i półotwartymi przestrzeniami dostępnymi na całym obszarze.
• Celem projektu jest propagowanie zrównoważonych środków mobilności miejskiej i ograniczenie zależności od samochodów. W pobliżu znajduje się gęsta sieć dróg dla pieszych, ścieżki rowerowe oraz przystanki transportu publicznego (autobusy i metro).
• Ulice i przestrzenie publiczne nazwano wyłącznie nazwiskami kobiet (np. Simone-de-Beauvoir-Platz i Janis-Joplin-Promenade), co stanowi subtelną odpowiedź na dominującą w przeszłości praktykę upamiętniania w ten sposób głównie mężczyzn.
• Mieszkańcy silnie utożsamiają się z lokalną społecznością. Wielu z nich ma poczucie, że przypadła im rola pionierów, i twierdzi, że mieszkając w tej szczególnej dzielnicy czują się jak na wakacjach, szczególnie latem, gdy w strojach kąpielowych pokonują spacerem dystans ze swoich mieszkań do brzegu jeziora.

Planowanie i zarządzanie

Za ogólny rozwój projektu odpowiedzialna jest agencja deweloperska Wien 3420 Aspern Development AG. Rozwój i planowanie przebiegają w ścisłej współpracy z administracją miejską, ponieważ przestrzenie publiczne zbudowane przez agencję są następnie przekazywane miastu do celów utrzymania. Specjalna jednostka ds. rozwoju obszarów miejskich w biurze wykonawczym ds. budownictwa i technologii koordynuje poszczególne zaangażowane wydziały miejskie.

Wien 3420 AG zatrudnia około 20 pracowników. Na miejscu pracuje sześcioosobowy zespół odpowiedzialny za zarządzanie dzielnicą. Ponadto różne kwestie rozwiązywane są w ramach współpracy z licznymi pracownikami administracji miejskiej (planowanie przestrzeni miejskiej, ulice, parki, pozwolenia na budowę, szkoły, przedszkola...).

Budżet i finansowanie

Całkowity budżet projektu wyniósł 5 mld euro; projekt jest finansowany głównie z przychodów z zagospodarowania przestrzennego oraz ze wsparcia z funduszy miejskich i krajowych.

Co warto wiedzieć

Sukces osiągnięty w Wiedniu wynika z szerokiego uwzględnienia aspektu płci w różnych skalach i wymiarach planowania. Zastosowane podejście obejmuje szereg kryteriów związanych z płcią, które są szczególnie istotne w projektowaniu przestrzeni miejskiej, mieszkalnictwie, projektowaniu parków, transporcie i mobilności. Pomyślne wdrożenie – jako przykład można tu wskazać parki publiczne – stanowi dowód na to, że sektor publiczny sprawdza się jako właściciel gruntów, dbając o zaspokajanie zróżnicowanych potrzeb użytkowników. Podobny wzorzec dotyczy projektowania ulic i przestrzeni publicznych, choć jego wpływ – ze względu na dynamikę rynku – jest w przypadku usług lokalnych mniejszy.

Wskazówki ze strony miasta

• Trzeba szukać silnych i niezawodnych partnerów, którzy są gotowi zaangażować się w długoterminowe przedsięwzięcie.
• Warto być otwartym na dialog z innymi stronami i ostrożnie podchodzić do tego, co się akceptuje, a co odrzuca, być elastycznym i czujnym, ponieważ dobre rozwiązanie nie musi być wcale dobre w każdym kolejnym przypadku.
• Bez uwzględnienia aspektu płci nasza perspektywa jest zawsze jednostronna.